Bændablaðið - 08.05.2014, Blaðsíða 2

2 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. maí 2014
Búast má við að eftirspurn eftir
mjólk aukist um 20 milljón lítra
á næstu sex árum og miðað við
svipaða þróun og verið hefur í
mjólkurframleiðslu hér á landi
síðustu ár mun vanta 20 milljónir
lítra upp á að framleiðslan anni
eftirspurn árið 2020. Þá eru mörg
fjós í landinu orðin gömul og munu
úreldast á næstu árum. Ef mat á
úreldingarhraða þeirra stenst
má gera ráð fyrir að á milli 6.000
og 6.500 básar verði horfnir úr
notkun árið 2026. Því er ljóst að
mikillar uppbyggingar er þörf á
næstum árum, bæði til að koma
í stað þeirra bása sem hverfa úr
notkun og einnig ef takast á að
auka mjólkurframleiðslu í landinu.
Þetta er meðal þess sem kemur
fram í skýrslu ráðgjafarfyrirtækisins
Alta, sem gerð var fyrir Bændasamtök
Íslands og Landssamband kúabænda.
Í skýrslunni er reynt að varpa ljósi
á þau tækifæri og þær takmarkanir
sem íslenskir kúabændur standa
frammi fyrir varðandi aukna
mjólkurframleiðslu.
Mikil tækifæri en einnig
takmarkandi þættir
Búast má við að eftirspurn eftir mjólk
aukist um 20 milljón lítra á næstu sex
árum, bæði vegna aukinnar neyslu
innanlands sem og vegna fjölgunar
ferðamanna. Framleiðslukvóti ársins
í ár var ákveðinn 123 milljónir lítra
en samkvæmt spám er búist við
að eftirspurn verði 126 milljónir
lítra. Gefið hefur verið út að greitt
verði fullt afurðastöðvaverð fyrir
alla mjólk, bæði á yfirstandandi
ári, sem og á næsta ári. Árið 2020
verður eftirspurn eftir mjólk orðin
146 milljónir lítra samkvæmt spá
Mjólkursamsölunnar. Til þess að
ná að anna þeirri eftirspurn þarf
að ráðast í róttækar aðgerðir í
mjólkurframleiðslu. Það eru því
gríðarleg tækifæri til staðar en
jafnframt mörg ljón í veginum.
Guðný Helga Björnsdóttir,
varaformaður stjórnar Lands-
sambands kúabænda, meðlimur
í fagráði í nautgriparækt og
stjórnarmaður í stjórn Bændasamtaka
Íslands segir skýrsluna mikilvægt
plagg til framtíðar stefnumörkunar
innan greinarinnar. Þá sé hún ekki
síður gagnleg fyrir kúabændur til að
styðjast við í uppbyggingu á sínum
búum.
Fjölga kúm, auka nyt
og byggja fjós
Samkvæmt greiningu Alta eru
einkum þrír þættir sem vinna þarf
að til að auka mjólkurframleiðslu
á næstu árum. Þeir eru fjölgun í
kúastofninum, aukin meðalnyt
og uppbygging fjósa. Fjölgun í
stofninum næst með því að auka
meðalendingu mjólkurkúa og með
því að fyrstakálfs kvígur beri fyrr.
Til að auka meðalnyt þarf að bæta
fóðrun og aðbúnað, bæði kúnna
sjálfra sem og í uppeldi. Þá hafa
kynbætur áhrif á afurðamagn og til
þess að ná þeim fram þarf að auka
notkun sæðinganauta. Varðandi
uppbyggingu fjósa er ljóst að til
þess að af slíkri uppbyggingu geti
orðið þarf að koma til lánsfjármagn
í umtalsverðu mæli næstu ár. Þá
er mikilvægt að fjós sem ekki eru
fullnýtt í dag verði nýtt til fullnustu.
Auka þarf endingu mjólkurkúa
Til að stækka kúastofninn í landinu
og færa hann úr þeim jafnvægisfasa
sem hann hefur verið í þarf þrennt að
koma til. Í fyrsta lagi þarf að seinka
slátrun á mjólkurkúm, í öðru lagi
þarf að sæða kvígur fyrr og þriðja
lagi þarf að setja flesta eða alla
kvígukálfa sem fæðast á.
Í skýrslu Alta kemur fram að fyrir
hverja 100 daga sem meðalending
mjólkurkúa myndi aukast næðist
3,3 prósenta vöxtur í stofninum. Út
frá fyrirliggjandi gögnum er ljóst
að óhjákvæmilegt er að slátra 2/3
hluta þeirra kúa sem slátrað er, til
að mynda vegna veikinda eða slysa.
Eftir stendur því 1/3 hluti sem hægt
væri að láta lifa lengur en þeim kúm
er slátrað af ýmsum orsökum, svo
sem vegna lélegra afurða, vegna
galla í mjöltum, vegna spena og
júgurgalla auk annars.
Guðný Helga segir að það að
auka endingartíma stofnsins með
því að halda lengur í þessa gripi sé
að sumu leyti tvíbent. „Það hefur
líklega áhrif á meðalnytina sökum
þess ástæða þess að mörgum þessa
kúa er einmitt litlar afurðir, hvort
sem er vegna erfða, hás aldurs eða
annarra orsaka. Þá má ekki heldur
líta framhjá því að í sumum tilfellum
er um að ræða gripi sem eru erfiðir
í mjöltum eða umgengni og geta
aukið vinnuálag í fjósum. Þá henta
sumir þessara gripa alls ekki í fjósum
þar sem eru mjaltaþjónar, til dæmis
kýr sem eru með júgurgalla. Það er
auðvitað hugsanlegt að menn láti frá
sér slíka gripi í önnur fjós þar sem
eru til dæmis mjaltabásar og hægt að
mjólka erfiða gripi. Við höfum heyrt
um að slíkt hafi verið gert.“
Aðbúnaður lykilatriði
Varðandi það að sæða fyrr kvígur er
bent á í skýrslunni að meðalaldur við
fyrsta burð sé nú 2,48 ár. Væri burði
flýtt um um það bil fimm og hálfan
mánuð myndi kúastofninn vaxa um
1,36 prósent milli ára. Guðný segir
að fagráð í nautgriparækt hafi um
langt skeið lagt áherslu á að flýta
sæðingum fyrsta kálfs kvíga. „Það
þýðir hins vegar að því samhengi
verða menn að byrja frá grunni,
alveg frá því að kálfurinn fæðist, með
góðum aðbúnaði og góðri fóðrun.
Það er mikilvægt að bændur komi
sér upp góðri uppeldisaðstöðu eða
jafnvel að senda frá sér kvígur á
svokölluð kvíguhótel sem hefur
verið kannað hvort ástæða sé til
að koma upp.“ Hvað varðar það að
setja á allar kvígur sem fæðast segir
Guðný að hún telji að miðað við þá
miklu eftirspurn sem verið hefur
og að greitt sé fullt verð fyrir alla
umframmjólk þá hljóti að vera afar
lítið um að kvígukálfum sé lógað
í dag.
Fjöldi fjósa að úreldast
Í skýrslu Alta er jafnframt farið
yfir þær forsendur sem fyrir hendi
þurfa að vera varðandi fjölda bása
í fjósum til að hægt sé að auka
mjólkurframleiðsluna. Vísað er í
könnun Landssambands kúabænda
frá því í febrúar síðastliðnum
um framleiðsluaðstöðu. Miðað
við þær forsendur sem gefnar eru
komast skýrsluhöfundar að því að
ríflega 1.800 básar séu vannýttir í
fjósum landsins. Þó er tekið fram
að um grófar áætlanir sé að ræða.
Þá er vísað í mat Baldurs Helga
Benjamínssonar framkvæmdastjóra
Landssambandsins á úreldingarhraða
eldri fjósa. Að mati Baldurs má gera
ráð fyrir að úreldingarhraði fjósa
sem byggð eru fyrir 1960 verði 15
prósent á ári og þau verði því öll
fallin út árið 2020. Ef sú spá rætist
þýðir það endurnýjunarþörf um 432
bása á ári næstu sex ár ef halda á í
óbreyttan básafjölda. Þá er gert fáð
fyrir að frá og með árinu 2020 falli
15 prósent fjósa sem byggð eru á
árunum 1960 til 1970 út á ári. Það
þýðir endurnýjunarþörf upp á 650
bása á hverju ári. Ef þetta mat gengi
eftir yrðu því 6.492 básar komnir
úr notkun eftir 12 ár. Rétt er að
taka fram að þessar tölur eru háðar
mörgum utanaðkomandi þáttum, svo
sem viðhaldi og endurnýjun og því
einungis um mat að ræða.
Fjármálastofnunum kynnt
tækifæri í mjólkurframleiðslu
Guðný segir að ekki sé ólíklegt að
þeir básar sem vannýttir voru í fjósum
þegar könnun Landssambandsins
var gerð séu nú nýttir í meiri mæli.
„Það er samt ljóst að við stöndum
frammi fyrir því að þörf er á
talsverðri uppbyggingu, bæði vegna
þeirra fjósa sem úreldast á næstu
árum en eins til að ná þeim aukna
básafjölda sem þörf er á til að geta
fjölgað kúm og aukið framleiðslu.“
Guðný Helga segir að um þessar
mundir séu fulltrúar Landssambands
kúabænda að funda með fulltrúum
fjármálastofnana og kynna þeim
stöðuna í greininni, til að sýna fram
á þau miklu tækifæri sem felast í
aukinni eftirspurn.
Bændur þurfa að nýta sér ráðgjöf
Varðandi aukna nyt í kúm er í
skýrslunni bent á til þess að ná
henni fram þurfi að koma til bætt og
markviss fóðrun, bættur aðbúnaður,
bætt ræktun og kynbætur. Aukin nyt
geti þó haft ókosti sem hver bóndi
þurfi að vega og meta, til að mynda sé
júgurbólga algengari hjá afurðaháum
kúm og neikvætt samband sé á milli
aukinnar nytar og efnainnihalds.
Guðný Helga bendir aftur á að með
því að auka endingartíma kúa geti
meðalnyt lækkað. „Þá er líka alveg
spurning hvaða svigrúm þeir bændur
sem eru með afurðaháar kýr hafa til
að auka meðalnyt hjá sér. Hins vegar
hljóta að vera tækifæri hjá ýmsum
bændum til að auka meðalnyt hjá sér.
Númer eitt, tvö og þrjú hjá bændum
núna tel ég vera að þeir sæki sér
ráðgjöf, hvort heldur sem er varðandi
ræktun, fóðrun, aðbúnað, vinnulag,
kynbætur eða hvað sem vera kann.
Með faglegri ráðgjöf er hægt að ná
árangri í þessum efnum og það ættu
bændur að nýta sér.“
Ein sviðsmynd af þremur sýnir
vöxt umfram eftirspurn
Í skýrslu Alta er brugðið upp þremur
sviðsmyndum, lágspá, miðspá og
háspá. Í lágspánni er gert ráð fyrir að
meðalending kúa aukist um 20 daga
en meðalnyt og básafjöldi standi í
stað. Miðað við þá spá verður 20
milljóna lítra vöntun á mjólk árið
2020. Miðspáin gerir ráð fyrir að
meðalendinga kúa aukist um 50
daga, meðalnyt vaxi um 1 prósent
á ári og básum í fjósum landsins
fjölgi um 100 á ári. Árið 2020 mun
þó enn vanta 4 milljónir lítra upp á
að framleiðsla anni eftirspurn ef spá
þar um gengur eftir.
Háspáin er eina sviðsmyndin
þar sem næst að anna eftirspurn
eftir mjólk og vel það. Í henni er
gert ráð fyrir að meðalending kúa
aukist um 80 daga, meðalnyt vaxi
um 2 prósent á ári og básum fjölgi
um 200 á ári. Gangi sviðsmyndin
eftir yrði mjólkurframleiðsla
orðin 153 milljónir lítra árið 2020
sem er 7 milljónum lítra yfir
eftirspurnarspánni.
Spurð hvort hún sé bjartsýn á að
náist að uppfylla háspána er Guðný
Helga á báðum áttum. „Ég er bjartsýn
á að hægt sé að gera gangskör að
því að auka afurðirnar en hvort að
við náum svona mikilli aukningu
veit ég ekki. Það er líka hreinlega
spurning hvað kýrin okkar hefur
bolmagn til að gera. Það hafa komið
upp umræður, bæði hjá fagráði og
hjá bændum varðandi kynbætur á
stofninum. Eins hefur Landssamband
kúabænda ályktað um innskot
erfðaefnis í kúastofninn. Það er ljóst
að skyldleiki er að aukast í íslenska
kúastofninum og það stendur okkur
fyrir þrifum.“ /fr
Fréttir
Lífland:
Hvítlauksolía gegn
júgurbólgu
Landspítali:
Blóm bönnuð á
nokkrum deildum
Nokkrar deildir Landspítalans
hafa bannað að sjúklingum
séu færð blóm. Er það einkum
gert vegna sýkingarhættu
en einnig vegna hættu á
ofnæmisviðbrögðum sjúklinga.
Bannið tekur ekki yfir spítalann
allan en sýkingarvarnardeild hans
hefur bent á að blómum geti fylgt
ákveðnir áhættuþættir og beint
tilmælum til gesta um að sleppa
slíkum gjöfum.
Samkvæmt því sem kemur
fram í svari frá Gæða- og
sýkingarvarnardeild spítalans við
fyrirspurn Bændablaðsins eru
afskorin blóm ekki dauðhreinsuð
heldur fylgja þeim bakteríur og
sveppir. Séu blómin látin standa í
vatni skapast aðstæður fyrir þessar
örverur til að fjölga sér og þaðan
geta þær borist í sjúklinga og valdið
sýkingu. Blóm í mold eiga ekki
erindi inn á sjúkradeildir, þar sem
í moldinni er mikið af ýmiss konar
sveppum og jarðvegsbakteríum sem
geta valdið sýkingum í sjúklingum,
sérstaklega sjúklingum sem haldnir
eru ónæmisbældum sjúkdómum.
Þá eru margir með ofnæmi fyrir
blómum, einkum lyktarsterkum
blómum.
Með hliðsjón af þessum
ábendingum hafa því nokkrar deildir
bannað að sjúklingum séu færð blóm
eins og áður segir. /fr
A l l i u m -
hvítlauksolía
er ný vara
frá Líflandi
sem m.a.
vinnur gegn
júgurbólgu
og og bætir
h e i l s u f a r
búfénaðar.
A l l i u m -
hvítlauksolía
hefur einnig
fælingarmátt
á flugur
og gildir það jafnt fyrir kýr og
hross, en flugnager getur valdið
miklum óþægindum og streitu hjá
búfénaði. Allium-hvítlauksolía
inniheldur hvítlauksextrakt, sem
er ríkt af allisíni, en það er virka
efnið í hvítlauknum. Allisín vinnur
gegn bakteríum sem geta valdið
júgurbólgu.
Guðný Helga Björnsdóttir
20 milljónir lítra mjólkur mun
vanta verði ekkert að gert
– Aukin eftirspurn eftir mjólk kallar á fjölgun í kúastofninum, aukna nyt og uppbyggingu
Greinilegt er að kúabændur landsins mega gefa hressilega í ef takast á að anna eftirspurn eftir mjólk. Myndir / HKr.