Bændablaðið - 08.05.2014, Blaðsíða 44

44 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. maí 2014
Ertu með kynbótaáætlun?
Hjá Ráðgjafarmiðstöð
landbúnaðarins er boðið upp á
gerð kynbótaáætlana og hafa
fleiri og fleiri kúabændur áttað
sig á gagnsemi þess að láta gera
slíka áætlun fyrir sig.
Þessi þjónusta RML er tvíþætt og
er annars vegar greining á hjörðinni
og hins vegar pörunaráætlun.
Þegar þessar áætlanir eru gerðar
er tekið tillit til skyldleika og
passað í hverju og einu tilfelli
upp á að velja ekki naut sem eru
mikið skyld viðkomandi grip,
horft er á kynbótagildi, bæði hjá
nautinu og kúnni (eða kvígunni)
s.s. hvar hennar helstu kostir liggja,
hverjar afurðirnar eru og hvernig
útlitsdómur hennar er. Nautavalið
er síðan byggt á þessari greiningu
þannig að reynt er að ná sem hæstri
kynbótaspá mögulegra afkvæma án
þess að nota einstök naut of mikið.
Áður en hafist er handa við að
vinna kynbótaáætlun er gripalisti
sendur til bóndans og honum gefinn
kostur á að skrá athugasemdir
við gripina, s.s. ef einhverjar kýr
reynast glæsigripir eða gallagripir,
þó svo að kynbótagildið segi ekki
endilega til um það. Tekið verður
tillit til þessara athugasemda þegar
áætlunin er unnin, og með því
að skrá slíkar athugasemdir fær
bóndinn nákvæmari kynbótaáætlun.
Þegar gerð áætlunarinnar er lokið,
er hún send til bóndans, en í
áætluninni er einnig gerð greining
á stöðu búsins og kynbótagildi
hjarðarinnar. Þannig fær bóndinn
góða mynd af því hvernig búið
stendur í samanburði við önnur
bú. Einnig er gerð greining á útliti
gripanna og hverjir séu helstu kostir
og gallar hjarðarinnar.
Pörunaráætlunin gildir í hálft til
eitt ár í senn, þá þarf að uppfæra
pörunarlistann, en mælt er með að
láta gera greiningu á hjörðinni á
1-2 ára fresti.
Í pörunaráætluninni koma fram
tillögur að nautavali, þannig er
mælt með einu „aðalnauti“ og síðan
eru tvö naut valinn til vara í hverju
tilfelli. Einnig kemur fram hvert
kynbótagildi væntanlegs afkvæmis
verði, sé kýrin sædd með sæði úr
„aðalnautinu“. Miðað er við að nota
óreynd naut í um helmingi tilfella,
eins og mælt er með að bændur geri.
Auðveldast er að panta
kynbótaáætlun á heimasíðu
RML. Þar er valin „Búfjárrækt“
efst í stikunni á forsíðunni, þá
kemur upp listi þar sem á að velja
„Nautgriparækt“ og þar undir
„Kynbótaáætlanir“. Þá kemur
upp útskýring á því í hverju slík
kynbótaáætlun felst og neðst hægra
megin er svo hægt að ýta á „Panta
kynbótaáætlun“. Síðan á að skrifa
inn helstu upplýsingar og haka við
það sem óskað er sérstaklega eftir
að lögð verði áhersla á og skiptir
mestu máli fyrir hjörðina á búinu.
Einnig er hægt að hafa samband
beint við ráðunaut í síma 516-5000.
Vert er að geta þess að bændum
mun einnig standa til boða í einum
pakka kynbótaáætlun og greining
á frjósemi búsins innan tíðar.
Upplýsingar um þann pakka má
nálgast inn á heimasíðu RML eða
í gegnum síma 516 5000 innan
skamms.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Elin Nolsöe
Grethardsdóttir
Ráðunautur í naut-
griparækt hjá RML
Á síðasta ári þegar starfshópur
um velferð og öryggismál á
vegum BÍ fundaði kom m.a.
til tals að reyna að koma á
námskeiðum í skyndihjálp fyrir
fólk á landsbyggðinni. Stundum
verður fólk að taka af skarið
og drífa í hlutunum með því að
koma hlutunum í gang og er þá
ágætt að vitna til orðalags sem ég
heyrði einhvern tímann: „Ef þú
gerir það ekki, gerir það enginn.“
Ég mæti fyrir þig og þú mætir
fyrir mig
Sjálfur fer ég eins oft og ég mögulega
get á skyndihjálparnámskeið
og ég get, en ég er félagi í
Ferða- og útivistafélaginu
Slóðavinum sem heldur árlega
skyndihjálparnámskeið fyrir
félagsmenn sína og boðsgesti undir
formerkjunum: Ég mæti fyrir þig
og þú mætir fyrir mig. Á síðasta
námskeiði nú í apríl kenndi Þórir
Kristjánsson sjúkraflutningamaður
á Selfossi okkur og í stuttu spjalli
við Þóri í kaffihléinu sagði hann mér
það ekkert mál að setja upp og laga
námskeiðin að vissum hópum eins
og í þessu námskeiði. Það væri því
ekkert mál að setja upp námskeið
fyrir búnaðarfélög eða nánast hvaða
hóp sem er. Auðvelt er að nálgast
Skyndihjálparskólann, en hann er
m.a. með síðu á samskiptavefnum
Facebook.
Skyndihjálparnámskeið
vanmetin
Í grunnskóla voru oft einhverjir
tveir látnir kjósa í lið til leikja og
var þá oftast byrjað að kjósa þann
besta eða vinsælasta. Sé verið að
velja til hópstarfs þeirra sem eru
35+ ætti því skyndihjálparmaðurinn
að veljast fyrstur sé rökrétt hugsun
við valið. Persónulega met ég
mikils þetta litla nám í skyndihjálp
og væri óskandi að fleiri gerðu það
því að dæmin sýna einfaldlega að
ótrúlega oft var það sá sem veitti
fyrstu hjálpina sem bjargaði mestu.
Þegar skipt er í vinnuhópa ætti að
byrja á að setja skyndihjálparmenn
í sinn hvorn hópinn og passa upp á
að allir skyndihjálparmenn veljist
ekki í einn hóp. Sá sem lokið hefur
skyndihjálparnámskeiði er ekki á
námskeiðinu fyrir sjálfan sig og því
er hann verðmætasti félagi sem þú
færð.
Allir hafa hag af
skyndihjálparnámskeiðum
Stjórnendur, svo sem flokksstjórar,
kennarar, gangnamannaforingjar,
og fleiri, ættu að mínu mati að vera
skyldugir að fara annað til þriðja
hvert ár á skyndihjálparnámskeið.
Það virðist vera sama hvað
maður fer á mörg námskeið,
alltaf lærist eitthvað nýtt í hvert
sinn. Á síðasta námskeiði sem ég
sat var farið m.a. yfir æðakerfi
líkamans, grunnkennslu í spelkun,
ofnæmisviðbrögð og algenga
undirliggjandi sjúkdóma (t.d.
sykursýki, flog og hjartaáfall). Endað
var svo á námskeiðinu í endurlífgun
og nemendum boðið að prófa að
hnoða dúkkur. Persónulega tel ég
að félagasamtök, skólayfirvöld,
sveitastjórnir, kvenfélög,
búnaðarfélög og fleiri ættu að
gera meira af því að stuðla að og
skipuleggja skyndihjálparnámskeið
fyrir samfélagið allt.
liklegur@internet.is
Hjörtur L. JónssonÖRYGGI – HEILSA – UMHVERFI
Ég læri fyrir þig og þú fyrir mig
Söfnun á háliðagrasi
Háliðagras (Alopecurus pratensis)
var töluvert notað í sáðblöndur hér
á landi fyrir 40-80 árum. Það hefur
hins vegar ekki verið mikið notað
í seinni tíð, m.a. vegna þess að
framboð af góðum yrkjum hefur
verið takmarkað og fræið frekar
dýrt. Með aukinni endurræktun
á síðustu 20 árum hefur þessum
gömlu háliðagrastúnum fækkað
mikið. Háliðagras getur lifað
mjög lengi ef aðstæður eru því
hagfelldar. Það þarf hins vegar að
gæta þess að það spretti ekki úr sér
því þá fellur fóðurgildið hratt. Það
þarf því að slá það á undan öðrum
grastegundum.
Háliðagrasfræið sem notað var í
sáðblöndurnar á sínum tíma var alltaf
innflutt. Það kom m.a. frá Finnlandi
og Kanada. Yfirleitt voru þetta ekki
kynbætt yrki heldur fræ sem safnað
var af villtum grösum. Á þessum
áratugum sem það hefur verið í
túnunum hefur átt sér stað úrval
meðal grasanna. Plöntur sem ekki
hafa þolað tíðarfarið, sláttinn eða
beitina hafa drepist en hinar breytt úr
sér. Þess vegna eru verðmæti fólgin
í þessum grösum sem mikilvægt er
að glatist ekki.
Síðsumars 2012 og 2013 var
fræi safnað úr háliðagrastúnum á
24 bæjum víðs vegar um landið.
Túnin voru á mismunandi jarðvegi
og í mismunandi hæð yfir sjó. Aldur
túnanna var oftast á bilinu 40-80
ár en sum voru enn eldri. Haft var
samband við flesta bændurna um
vorið og þeir beðnir að halda eftir
óslegnum blettum í túnunum svo
fræið gæti þroskast. Söfnunin gekk
vel og fræið var yfirleitt vel þroskað.
Fræið er nú varðveitt í Norræna
genabankanum (NordGen) og þar
verður því viðhaldið.
Áður höfum við safnað fræi af
öðrum grastegundum úr gömlum
túnum og er það varðveitt á sama
stað. Ef við viljum nýta okkur fræið
síðar er hægt að nálgast það þar.
Ég þakka öllum bændunum fyrir
hjálpina við þetta verk.
Guðni Þorvaldsson
Landbúnaðarháskóla Íslands
Kortið sýnir söfnunarstaðina, sem
merktir eru með rauðum deplum.
Kort / Sigmundur Helgi Brink
Háliðagras. Mynd / Guðni Þorvaldsson
Skyndihjálparnámskeið: