Bændablaðið - 08.05.2014, Blaðsíða 46

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. maí 2014
Lesendabás
Þessi vetur er búinn að vera hreint
djöfullegur. Snjólaust var þó til
Þorláksmessu, en þá gerði þriggja
vikna samfelldan bleytuhríðarofsa
og setti niður ógnarlegar fannir í
allar hlíðar sem snúa móti suðri og
suðvestri og hefur bætt á þær með
jöfnu millibili til þessa. Kennileiti
og landslag er því sokkið undir
samfelldar snjóþiljur, víða jafnvel
meiri en snjóflóðaveturinn 1995.
Unglingur setti ég saman þessa
vísu á snjóþungum vetri:
Þessi ósköp ógna mér.
Ofar brúnum kletta,
hengjufirn við himin ber.
Hvenær leysir þetta?
Mikinn kulda mun leggja frá öllum
þessum fannbreiðum í vor, þröngt
verður um í úthaga fyrir fé frameftir
sumri, berjaspretta verður engin og
lyng, fjalldrapi og kjarr sem ekki
kemur undan fyrr en í haust eða
alls ekki hlýtur að drepast á stórum
svæðum eins og gerðist 1995. Á móti
þessum hrellingum kemur þó að allar
líkur eru á óvenjuvænum dilkum því
smjör mun drjúpa af hverju strái
alveg fram á síðhaust.
Á svona vetri er betra að vera
eins og kötturinn með níu líf og þau
ekki öll útrunnin. Í ísingarveðrum
um hátíðarnar safnaðist – mér
að óvörum – klakaklumpur við
útiljós í burstakverk yfir dyrum og
hrapaði svo niður þegar ég á útleið
skellti hurðinni á eftir mér. Sleikti
köggullinn á mér hnakkann og vinstri
öxl og skall svo í svellið við hælana
á mér. Úr honum kvarnaðist nokkuð,
en ekki meira en svo, að hann á
fjárvog reyndist rösk 18 kg.
Bjargráðasjóður?
En ógnirnar hér eru margskonar.
Mikið af girðingum verða í klessu
vegna ísingar og snjóþunga. Snjóflóð
hafa skaðað þær líka. Öll tún fóru
undir þykka svellahellu strax um
jól og eru þar að stærstum hluta enn
og þriðja kalvorið í röð blasir við.
2012 var mikið kal og heyfengur
helmingur þess sem eðlilegt telst í
meðalári. Samt náðum við ekki upp í
skakkafallaþak Bjargráðasjóðs. Sama
sagan á síðasta vori, tveir valinkunnir
ráðunautar mátu kal 70–80% á
sumum spildum, varla nokkrar
óskemmdar. Veruleg fjárfækkun
bæði árin. Nú kom Bjargráðasjóður
til skjalanna í vetur með heilar
60.000.- . Sú stétt er nú aldeilis ekki
á flæðiskeri stödd sem á sér slíkan
bakhjarl þegar í harðbakkann slær.
Ríkisrefir
Í skoðanakönnun vantreysta
86–90% aðspurðra þingmönnum
og virðing Alþingis er í takt við
það. Titlatog eins og „háttvirtur“
og „hæstvirtur“ valda aulahrolli hjá
öllu venjulegu fólki. Innflutningur
þeirra „hæstvirtu“ á mink um 1930
olli óbætanlegu tjóni á lífríkinu
og verndun vargs í þjóðgörðum,
miðhálendinu og friðlöndum er af
sama toga heimsku og skammsýni.
Að tala um friðland í þessu samhengi
er öfugmæli, því slíkt getur ekkert
það svæði kallast ef vargi sem fjölgar
sér óheft þar vegna nægs landrýmis
og fæðuframboðs fær svigrúm til að
gjöreyða öllu öðru sem lífsandann
dregur.
Þann 1. júlí næstkomandi
eru 20 ár liðin síðan refurinn á
Hornströndum var friðaður, án
nokkurra áður gerðra rannsókna á
dýra- og fuglalífi svæðisins, eða
þess hvaða áhrif nokkurra hundraða
refa viðbót árlega gæti haft á lífríki
þessa 580 ferkílómetra útskaga og
aðliggjandi byggðir. Helsti ráðgjafi
ríkisvaldsins í aðdraganda þessa
umhverfisslyss, Páll Hersteinsson
prófessor, vildi meina að rebbi væri
það átthagabundinn að útrás hans
yrði lítil sem enginn. En við sem
næst bjuggum urðum fljótt vör við
norðanrefinn sem flæddi yfir okkur
strax á haustnóttum og hreinsaði
upp alla rjúpu eða flæmdi hana burt.
Spruttu af þessu ritdeilur þar sem ég
og fleiri véfengdu heimaþúfuspeki
Páls og töldum okkur nú líka vita
sitthvað um refi.
Þótti Páli sinn vísindamannsheiður
liggja undir skemmdum og fékk því
ríkisstyrk 1998 til grenjatalningar,
tófurannsókna og merkinga á
yrðlingum nyrðra. Af því tilefni setti
ég saman brag sem ég læt fljóta hér
með:
Refatryggð við heimahaga
höfðu bændur rægt til baga.
Vísindin því vildu sanna
vit og gildi kenninganna.
Spekinganna flokkur fríður
ferðar ekki lengi bíður,
og í blöðum séð ég hef,
sóttist vel að merkja ref.
Haustið kom með hríðar argar.
Heldur varð þá fátt til bjargar.
Ef friðland ekki fæðu gefur,
til ferðar býr sig soltinn refur.
Austur og suður heldur hjörðin.
Hverfa að baki Drangaskörðin.
Yfir jökul aðrir blína,
ekki spara fætur sína.
Djúpsins byggðir heilla hugann.
Hér er fjölmörg matarsmugan.
Lyftast vonglöð loðin stýri,
litu við á Rauðamýri.
Fjórir þeirra feigir hittu
fantagóða refaskyttu.
Svo í pósti sendir vini
sjálfum Páli Hersteinssyni.
„Vísindanna“ vöskum smið
var þá heldur illa við.
Skynsemi fyrir skaut því loku.
„Skammirnar hafa villst í þoku.“

Heimaþúfukenningin hrakin
Guðmundur Jakobsson frá
Reykjarfirði nyrðri, nú búsettur í
Bolungarvík var þungavigtarmaður
í rannsóknarhópi Páls, þaulkunnugur
á Hornströndum og grenstæðum
þar og hefur glímt við rebba frá
blautu barnsbeini. Ekki var þó
pláss fyrir nafn hans á titilsíðu
rannsóknarskýrslunnar, enda
maðurinn án háskólamenntunar.
Guðmundur lét mér í té helstu
niðurstöður skýrslunnar sem fara
hér á eftir.
Heildarfjöldi þekktra grenstæða
170–180 eða 0,3 á hvern
ferkílómetra. Setin greni 43–49.
Meðalfjöldi yrðlinga á hverju greni
3,9–4,0. Fullorðin grendýr 86 – 96.
Fjöldi gelddýra óljós. Ágiskaður
fjöldi yrðinga 172–192. Fyrsti merkti
refurinn var skotinn við Rauðamýri í
nóvember um haustið, í mars náði ég
radíóref og þeir voru einnig skotnir í
Árneshreppi og allt vestur í Dýrafirði.
Síðan sáust bæði merktir refir hér
á Langadalsströnd og heyrðist í
sendum þeirra sem voru með þeim
útbúnaði. Að þeim upplýsingum
fengnum var það niðurstaða
skýrsluhöfunda að 62 – 156 ungrefir
færu árlega burt. Heimaþúfukenning
Páls var því orðin að rústum einum.
Síðan fyrrnefnd rannsókn var gerð
Hársbreidd ‒ pistill frá Skjaldfannarbónda við Ísafjarðardjúp
Það er óhætt að segja að bærinn
Skjaldfönn við Ísafjarðardjúp standi
undir nafni. Mikil snjóalög voru enn fyrir
ofan og við bæinn þegar þessar myndir
voru teknar þann 13. apríl síðastliðinn.
Myndir / Jón Heimir Hreinsson