Bændablaðið - 08.05.2014, Blaðsíða 31

7LbhI blaðið 8. maí 2014
Rannsóknaverkefni í sauðfjárrækt
Aukið verðmæti
sláturlamba og
erfðafjölbreytileiki
sauðfjárkynsins
Í mörgu fé er misjafn sauður
– getum við aukið verðmæti
sláturlambanna?
Meginmarkmið þessa verkefnis
er að þróa aðferðir til að hámarka
verðmæti dilkakjötsframleiðslu.
Aðaláherslan er á að hámarka
nettóverðmæti hvers lambs sem
fæðist að vori, að teknu tilliti til
mismunandi kostnaðar við ólíkan
burðartíma og sláturtíma. Verkefnið
byggist að miklu leyti á nýtingu
gagna frá tilraunabúi LbhÍ að Hesti
í Borgarfirði.
Leitast er við að svara
eftirtöldum spurningum:
Hvað skýrir breytileika
í lífþunga lamba að
hausti? (Burðardagur,
kyn lambs, burður (einl.,
tvíl., þríl.,), gengið (einl.,
tvíl., þríl.,), aldur móður,
o.s.frv.).
Út frá niðurstöðum
úr 1. áfanga hvernig má
fækka léttu lömbunum
með betri „skipulagn-
ingu“ sauðburðar og
hversu stóran hóp lamba borgar
sig að bata miðað við mismunandi
forsendur um verðlagningu eftir
sláturtíma?
Leitað er svara með tölfræðilegri
greiningu skýrsluhaldsgagna og
líkanútreikningum sem byggjast á
niðurstöðum greininganna og mis-
munandi forsendum við búskapinn.
Verkefnisstjóri er Jóhannes Svein-
björnsson dósent við auðlindadeild.
Erfðafjölbreytileiki íslenska sauð-
fjárkynsins – verndun og hagnýt-
ing til kynbóta
Verkefnið snýst um greiningu
arfgerða í íslensku sauðfé á s.k.
háþéttni DNA örflögu og tengingu
svipgerða og arfgerða sem er
grunnurinn að því að finna þá
erfðabreytileika sem stýra breyti-
legum svipgerðum innan íslenska
sauðfjárstofnsins. Lögð verður
áhersla á að tengja saman arfgerðir
og eiginleika til vöðvasöfnunar m.a.
með því að bera saman ræktað fé og
forystufé. Sá sam-
anburður getur
einnig veitt upp-
lýsingar um erfðir
að baki sérkenna
forystufjárins.
Nú þegar hefur
verið safnað hátt
á þriðja hund-
rað blóðsýnum
m.a. af öllum
sæðingahrútum
undanfarin tvö
ár, ræktuðu fé á
Hesti og á Ströndum og forystufé
víða um land. Erfðaefni úr hundrað
gripum voru greind í Finnlandi í
vetur og Ólöf Ósk Guðmundsdóttir
meistaranemi við LbhÍ dvelur nú í
Finnlandi og vinnur úr gögnunum.
Verkefnið er unnið í samstarfi við
dr. Juha Kantanen prófessor við
MTT í Finnlandi.
Verkefnisstjóri er Emma Eyþórs-
dóttir dósent við auðlindadeild.
Rannsóknir í nautgriparækt
Átgeta kýrinnar
og efnasam-
setning mjólkur
Á liðnu ári hófst tilraunaverkefni
á Stóra-Ármóti þar sem átgeta ís-
lensku mjólkurkýrinnar er rann-
sökuð. Jóhannes Sveinbjörnsson,
dósent við LbhÍ, segir bráðnauðsyn-
legt fyrir bændur að vita hvað kýrin
étur þannig að hægt sé að gera góðar
fóðuráætlanir. Niðurstöður eru
nýttar til að bæta fóðurmatskerfið
Norfor sem er hannað fyrir mjólkur-
kýr og er notað í vaxandi mæli í ná-
grannalöndum okkar. Ekki er hægt
að yfirfæra alfarið skandinavískar
niðurstöður og því eru vísindamenn
að safna saman gögnum um íslensku
kýrnar.
„Þegar þessu verki lýkur geta
bændur fóðrað kýrnar sínar réttar
og fengið betri nyt. Þetta er þó ekki
einungis spurning um meira mjólk-
urmagn heldur ekki síður um efna-
innihald mjólkurinnar. Í takti við það
er næsta áformaða verkefni á þessu
sviði rannsókn sem snýr sérstak-
lega að efnainnihaldi mjólkurinnar,“
sagði Jóhannes. „Það segir sig sjálft
að hér spilar fóðrunin aðalhlutverkið.
Hvernig á fóðrið að vera svo mjólkin
innihaldi t.d. meira prótein og fitu
sem er mjög eftirsótt nú um stundir?
Þessi tvö verkefni eru dæmigerð fyrir
það sem LbhÍ er að vinna í varðandi
nautgriparækt – og niðurstöðurnar
geta haft umtalsverð áhrif á atvinnu-
greinina.“
Þekking á átgetu
er lykilatriði
Í allri fóðuráætlanagerð er þekking
á átgetu gripanna lykilatriði. Átgeta
ræðst bæði af þáttum tengdum fóðr-
inu (trénisinnihald, meltanleiki, verk-
unarþættir o.fl.) og þáttum tengdum
gripnum (aldur, þungi, staða í fram-
leiðsluferli o.fl.). Í hinu nýja samnor-
ræna fóðurmatskerfi fyrir mjólkurkýr
(Norfor) eru líkingar sem meta át kúa
út frá slíkum upplýsingum. Við þróun
þeirra líkinga hefur verið stuðst við
fáanleg gögn úr mjólkurframleiðslu-
tilraunum. Eðlilega eru þar til mest
gögn um stóru mjólkurkúakynin á
Norðurlöndum en minni um smærri
kyn eins og það íslenska. Eins og fyrr
segir þá er nákvæm spá um átgetu
mjög mikilvæg ekki síst með tilliti til
þess að hámarka notkun gróffóðurs í
mjólkurframleiðslunni og stilla kjarn-
fóðurgjöf sem réttast af.
Lilja Dögg Guðnadóttir ber hitann
og þungann af átgetuverkefninu en
hún er meistaranemi við LbhÍ. Grétar
Hrafn Harðarsson, tilraunastjóri á
Stóra-Ármóti, og Jóhannes koma að
verkinu ásamt Lilju Dögg.
Aukin neysla á fituríkum
mjólkurafurðum
Eins og fyrr sagði er ætlunin að hefja
rannsókn næsta haust á áhrifum
fóðrunar á efnasamsetningu mjólkur
með sérstaka áherslu á fituinnihald
mjólkur. Verkefnisstjóri verður Grétar
Hrafn Harðarson. Jóhannes kemur
einnig að þessari rannsókn.
Markaðurinn kallar ekki bara á
aukna mjólk heldur hefur neysla
aukist á fituríkum mjólkurafurðum
undanfarin misseri. Veturinn 2013-
2014 hefur fituinnihald innveginnar
mjólkur verið nokkru lægra en undan-
farna vetur. Þessi þróun kom fólki í
opna skjöldu sem varð til þess að
brugðist var seint við og tækifæri töp-
uðust. Efnasamsetning og eiginleikar
fóðurs hafa veruleg áhrif á magn og
samsetningu mjólkurfitu. Þessa þætti
þarf að skilgreina betur fyrir íslenskar
aðstæður svo koma megi í veg fyrir þá
erfiðleika sem mjólkurframleiðslan er
að glíma við í dag.
Nauðsynlegt er að þekkja þá þætti
betur sem stjórna efnainnihaldi í
mjólk. Þetta er mikið hagsmunamál
fyrir bændur jafnt sem mjólkuriðnað-
inn. Þess er vænst að tilraunin sem hér
er lýst auki þekkingu manna á samspili
þeirra þátta sem hafa áhrif á efnainni-
hald mjólkur og nýtist jafnframt til
ráðgjafar kúabændum.
Endurheimt votlendis
Rannsóknir á votlendi eru meðal
áhugaverðra verkefna LbhÍ. Eitt
þeirra er samstarfsverkefni um
endurheimt votlendis, en samstarfs-
aðilar LbhÍ eru ISAL og umhverfis-
ráðuneytið.
Hlynur Óskarsson, dósent og
deildarforseti umhverfisdeildar LbhÍ,
sagði að markmið verkefnisins væri að
draga úr losun gróðurhúsalofttegunda
með endurheimt votlendis og þróa
aðferðir til að meta árangurinn af því.
Verkefnið snýst um að finna einfalda
þætti, s.s. jarðvatnsstöðu, sem nýst
geti til vöktunar svæða og vottunar ár-
angurs. Vekefnið er afar mikilvægt því
losun gróðurhúsalofttegunda úr fram-
ræstu landi vegur þyngst af
öllum losunarþáttum sem
tengjast nýtingu lands.
Stefnt er að því að með
aðgerðunum verði hægt
að endurheimta um fimm
ferkílómetra af framræstu
landi á samningstímanum
og þannig koma í veg fyrir um það
bil 2.500 tonna árlega losun af gróð-
urhúsalofttegundum, enda gefa rann-
sóknir til kynna að það sé framkvæm-
anlegt.
Hlynur gat þess jafnframt að
margt fleira ynnist með endurheimt
votlendis, umfram samdrátt
í losun gróðurhúsaloft-
tegunda, t.d. fjölbreyttara
fuglalíf og bættur vatnsbú-
skapur ár og lækja.
Þá er þess að geta að
Hlynur leitar nú eftir
bændum sem eru tilbúnir til
að taka þátt. „Þáttur bænda yrði fyrst
og fremst sá að útvega land og gæta
þess. Framkvæmdir á hverjum stað
eru að fullu kostaðar af verkefninu.”
Mikil þörf á auknum
tilraunum í jarðrækt
Á undaförnum árum hefur Þor-
steinn Guðmundsson prófessor við
LbhÍ ásamt fleirum í jarðræktinni og
tveimur MS nemum unnið að því að
skoða áhrif og afdrif tilbúins áburðar
í túnrækt. Þessar rannsóknir byggja
að mestu á langtíma áburðartil-
raunum sem stóðu í áratugi. Þar
sem mikill fosfór hefur verið borinn á
finnst hann alveg efst í jarðveginum.
Í sumum tilfellum hefur heildar-
magn fosfórs tvöfaldast í efstu 10
cm jarðvegsins en samt er lítil hætta
á að hann skolist til eða valdi vand-
ræðum. Athuganir Þorsteins benda
til að nokkuð eða jafnvel mikið af
þessum fosfór geti nýst gróðri og það
væri spennandi að fylgja þessu eftir.
„Við höfum einnig fundið að tilbú-
inn áburður á þurrlendistún
annað hvort heldur kolefn-
isforða jarðvegsins við eða
eykur hann. Þetta eru mik-
ilvægar og góðar fréttir fyrir
bændur sem búa við þurrlendi
og byggja sinn búskap á gras-
rækt. Hinsvegar losnar kolefni
úr mýrarjarðvegi og það gengur á hinn
mikla forða sem þar er bundinn. Á
þessu sviði er þörf rannsókna á því
hvernig hafa megi stjórn á kolefni
jarðvegsins.
Samhliða þessum athugunum hefur
athyglin beinst að þjónustugrein-
ingum á jarðvegi fyrir bændur og aðra
ræktendur og hvernig megi nýta þær
sem best til að ráðleggja með áburðar-
gjöf. Það verður að segjast eins og er
að grunnurinn að þeim leiðbeiningum
er veikur enda var meginmarkmið
margra tilrauna með áburð
ekki að stilla þær af við grein-
ingar á jarðvegi. Hér er því
mikil þörf á áframhaldandi
rannsóknum, sérstaklega
þegar haft er í huga hversu
stór útgjaldaliður áburður er.
Þessar rannsóknir hafa
fram að þessu að langmestu leyti náð
til aðalnæringarefnanna en ekki til
snefilefna, sem þó eru mjög mikilvæg
fyrir gróður, menn og skepnur og við
þekkjum skort t.d. á brennisteini og
seleni. Það væri óskandi að hér kæmu
öflugir aðilar inn og bættu úr, því eins
og með önnur steinefni koma snefil-
efnin úr jarðveginum,” sagði Þorsteinn.
Votlendi við Kárahnjúka.