Bændablaðið - 08.05.2014, Blaðsíða 42

42 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. maí 2014
Fræðsluefni
Enn eykst hlutfall mjaltaþjónamjólkur hér á landi
Nú liggur fyrir uppgjör ársins
2013 um mjólkurframleiðslu
kúabúa með mjaltaþjóna. Alls
voru um áramótin 109 kúabú
með mjaltaþjóna en árið 2011
voru þau 101 og árið 2012 105. Er
þetta aukning um 3,8% frá árinu
2012 og áþekk aukningunni
sem varð á milli áranna 2011 til
2012. Þrátt fyrir að kúabúum
með mjaltaþjóna hafi fjölgað
um 4 á síðasta ári, þá fjölgaði
mjaltaþjónum á landinu um
6 og fór fjöldi þeirra úr 123 í
129 sem er aukning um 4,9%
á milli ára. Nýtt met var sett á
árinu í innvigtun mjólkur frá
mjaltaþjónabúum en hlutfallið
fór úr 29,7% árið 2012 í 31,1%
árið 2013 og er þetta hlutfall
með því allra hæsta sem þekkist
í heiminum. Á árinu bættust ekki
við nýjar tegundir mjaltaþjóna
á Íslandi og enn sem komið er
eru einungis Lely og DeLaval
mjaltaþjónar í notkun hér á
landi.
31,1% mjólkurinnar
Árið 2011 settu íslensk kúabú
heimsmet þegar hlutfall mjólkur
frá mjaltaþjónabúum nam alls
28,2% af heildarinnvigtun til
afurðastöðva á landinu öllu. Það
ár nam innvigtun mjólkur frá
mjaltaþjónabúum 35,2 milljónum
lítra en árið 2012 jókst þetta magn
í 37,2 milljónir lítra og hlutfall
þeirrar mjólkur af heildarinnvigtun
nam 29,7%. Sama ár fóru lögðu
sænsk mjaltaþjónabú inn rúm 30%
mjólkurinnar þar í landi og náðu
því heimsmetinu það ár. Síðasta
ár nam innvigtun mjólkur hér á
landi frá mjaltaþjónabúum alls 38,3
milljónum lítra af 122,9 milljón
lítrum eða 31,1% og jókst hlutfall
mjaltaþjónamjólkurinnar um 4,9%
á milli ára. Hvort 31,1% er nýtt
heimsmet er ekki hægt að segja
til um fyrr en uppgjör liggur fyrir
frá hinum Norðurlöndunum en á
aðalfundi NMSM, sem haldinn
verður í Hamra í Svíþjóð í júní,
verður uppgjörið birt. Fullyrða má
að engin önnur lönd í heiminum
komist á nánd við Norðurlöndin
þegar horft er til hlutfallslegrar
notkunar mjaltaþjóna.
Með 351 þúsund lítra að jafnaði
Að jafnaði er hvert bú að leggja inn
351 þúsund lítra og til samanburðar
má geta þess að önnur bú á landinu
lögðu inn að jafnaði 158 þúsund
lítra. Þar sem hvert bú er með að
meðaltali 1,19 mjaltaþjóna (19 bú
með fleiri en 1 mjaltaþjón) nemur
innvigtunin 297 þúsund lítrum frá
hverjum mjaltaþjóni. Afar mikill
munur er á milli búanna og nam t.d.
mesta innvigtunin 450.888 lítrum
frá hverjum mjaltaþjóni og minnst
var hún 171.896 lítrar. Samanborið
við fyrra ár er innvigtun á hvern
mjaltaþjón nú heldur minni en hún
var árið 2012, en það ár var hún að
jafnaði 302 þúsund lítrar. Að sama
skapi er mesta innvigtunin alllangt
frá því sem mest hefur verið en árið
2011 var mesta innvigtun eftir einn
mjaltaþjón 470 þúsund lítrar. Alls
voru 8 kúabú hér á landi með meira
en 400 þúsund lítra innlagða eftir
hvern mjaltaþjón árið 2013 en árið
2012 voru 10 bú með meira en 400
þúsund lítra. Þá voru 11 bú með
minna en 200 þúsund innlagða lítra
eftir hvern mjaltaþjón árið 2013 en
árið 2012 voru 8 bú í þessum hópi.
Má stórauka nýtinguna
Ef horft er til hámarks framleiðslu-
getu (miðað við innlagða mjólk)
árið 2013 mætti auka framleiðslu
mjaltaþjónabúanna í 58,2 milljónir
lítra án a.m.k. nýfjárfestinga í
mjaltatækninni sem slíkri, en
vissulega þyrftu aðrar aðstæður
einnig að vera til staðar. Í raun
svarar þetta til þess að nýting
mjaltatækjanna í dag nemi um
65,8% sé horft til þess tækis sem
mestu skilar á landinu öllu. Sé
horft út fyrir landsins steina og
rýnt í innvigtunartölur afurðahæstu
búanna með mjaltaþjóna erlendis
þá er algengt að meðal innvigtun
sé í kringum 700-750 þúsund
innvegnir lítrar og allt upp í 1
milljón lítra, sem þó er fremur
sjaldséð framleiðslugeta.
Ekki nema 90,8%
innvigtunarhlutfall
Þegar skoðaðar eru niðurstöður
skýrsluhalds Bændasamtakanna og
þær bornar saman við skráningar
búa með mjaltaþjóna kemur í
ljós að af þessum 109 búum taka
104 þeirra þátt í skýrsluhaldinu
eða 95,4% sem er góð aukning
frá árinu 2012 þegar 93,3%
búanna voru með í skýrsluhaldi.
Meðalnýtingarhlutfall þessara búa,
þ.e. innvegið mjólkurmagn miðað
við reiknaða skýrsluhaldsnyt, er
90,8% sem er örlítil lækkun frá árinu
2012 þegar þetta hlutfall var 91,0%
en töluverð lækkun frá árinu 2011
þegar hlutfallið var 92,8%.
Rangar mælingar?
Erfitt er að skýra þennan mun
á milli ára en ætla má að þegar
innvigtunarhlutfallið er svona lágt þá
sé líklegt að um mæliskekkju sé að
ræða enda skýra heimanot að jafnaði
ekki svona mikinn mun. Erlendis er
miðað við að skoða sérstaklega þau
tilfelli þegar veruleg frávik verða
frá innvigtun miðað við reiknaða
framleiðslu og er þá oft horft til þess
hvort hlutfallið sé hærra en 98% eða
lægra en 90%. Árið 2013 voru alls 27
mjaltaþjónabú með meiri innvigtun
en 98% skýrsluhaldsmjólkurinnar
og þar af lögðu 10 bú inn meira en
alla þá mjólk sem skýrsluhaldið
sagði að búið hefði framleitt! Hér
er augljóst að mjaltaþjónarnir
mæla nyt kúnna ekki rétt. Að
sama skapi er afurðasemin
ofmetin á öðrum búum og á 42
mjaltaþjónabúum skilaði sér minna
en 90% skýrsluhaldsmjólkurinnar
í afurðastöð, þar af lögðu
18 bú inn minna en 85%
skýrsluhaldsmjólkurinnar. Alls eru
69 kúabú utan 90-98% markanna
sem telst í flestum löndum til
hreinna undantekninga og bendir
þessi mikli fjöldi sterklega til
þess að skoða þurfi stillingar á
afurðamælum. Þetta er sérlega
brýnt þar sem kjarnfóðurgjöf er
miðuð við afurðasemi kúnna og séu
afurðirnar ranglega metnar, verður
kjarnfóðurskömmtunin einnig
kolröng.
28,2% árskúa landsins
Svo unnt væri að áætla heildar
árskúafjölda allra mjaltaþjónabúa
var nauðsynlegt við þetta uppgjör
að setja inn áætlun um fjölda kúa
á þeim búum sem ekki taka þátt í
skýrsluhaldinu. Var það gert út frá
upplýsingum um heildar innvigtun
búanna í afurðastöð og svo reiknað
meðalnýtingarhlutfall allra búa á
þessi umræddu bú. Svo var miðað
við að þau væru öll með „meðalkýr“
annarra mjaltaþjónabúa. Með
þessum hætti var hægt að ætla
heildarfjölda árskúa í mjaltaþjónum
árið 2013 en ætla má að fjöldi þeirra
hafi verið 6.983 en árið 2012 var
þessi fjöldi 6.785. Sé miðað við að
árskúafjöldinn á Íslandi sé áþekkur
því sem hann var árið 2012, þ.e.
24.779 kýr (nýrri upplýsingar ekki
aðgengilegar enn) er hlutfall kúa
Lely-Astronaut-A4-Robotic-Milking-System-1.
DeLaval-AMR.
Háþrýstiþvottadælur
Háþrýstiþvottadælur fyrir allan iðnað.
Öflugar og vandaðar dælur á frábæru
verði frá Comet, www.comet-spa.com
Aflgjafar: Rafmagn / Honda bensín /
Yanmar dísil / Aflúrtak á traktor. Heitt
og kalt vatn, mikið vatnsflæði og
þrýstingur allt að 500 bör.
Hákonarson ehf. s. 892-4163, netfang: hak@hak.is vefsíða: www.hak.is