Bændablaðið - 08.05.2014, Qupperneq 47

47Bændablaðið | Fimmtudagur 8. maí 2014
hefur refurinn lagt
undir sig stór svæði
í fuglabjörgunum og
tímgast þar eflaust
vel. Grenjavinnslu er
hætt á sunnanverðum
Jökulfjörðum og á
Snæfjallaströnd og
sömu sögu er að segja
austur að Ófeigsfirði
nema varist er
af sumarfólki í
Reykjarfirði og
kringum Dranga.
Á öllu þessu
svæði sem er hátt í 2% af flatarmáli
Íslands er refurinn búinn að gereyða
nánast öllum fugli, nema þeim sem
hann kemst ekki að í björgum.
Slíkt getur varla kallast annað en
stórkostlegt umhverfisslys og er
mál til komið að stjórnvöld gangist
við fyrri afglöpum og loki þegar
í stað þessari vargauppsprettu
sinni. Að koma til móts við refaást
ferðaþjónustu má gera að skaðlitlu
með því að friða fáein greni við
helstu gönguleiðir.
Líffræðingavandamálið
Síðan fyrsti veiðistjóri Sveinn
Einarsson féll frá 1985 hefur
látlaust sigið á ógæfuhliðina hvað
varðar að halda refum í skefjum.
Síðari tíma veiðistjóranefnur hafa
verið aðhlátursefni veiðimanna,
enda refastofninn margfaldast.
Líffræðimenntun sem skilyrði til
veiðistjóraembættis frá og með Páli
Hersteinssyni var enda ávísun á
vernd en ekki veiði.
Betra er að vera af guði ger
greindur bóndastauli,
en að hittast hvar sem er
hámenntaður auli.
Sannleikurinn í þessari gömlu
vísu hefur því miður kristallast hjá
embætti veiðistjóra, sem loksins
sofnaði útaf og varð fáum harmdauði.
Umhverfisverndarbatteríið hefur
algerlega brugðist þeirri skyldu
sinni að koma í veg fyrir tjón af
völdum villtra dýra og fugla, en
gerðist í þess stað verndari þeirra.
Umhverfisráðherrar breyttust í
vargaverndarráðherra og drógu úr,
eða felldu niður endurgreiðslur
til sveitarfélaga vegna kostnaðar
þeirra við grenjavinnslu. Sumar
sveitarstjórnir guggnuðu líka fyrir
refum og er þar nærtækast mér að
benda á þó fáfræði og skammsýni
í þessu efni sem sveitarstjórn
Súðavíkurhrepps er ófagurt dæmi
um. Þar gætu þó sauðfjár- og
hlunnindabændur farið að sjá aftur
til sólar eftir kosningar í vor, þar
sem helstu refavinirnir hverfa þá úr
sveitarstjórn.
Í Mbl. 05.02.14 segir Snorri
Jóhannesson á Augastöðum,
formaður Bjarnalands, félags
atvinnumanna í veiðum á ref og
mink, um niðurstöður starfshóps
umhverfisráðherra um bætt skipulag
og framkvæmd vargaeyðingar:
„Mér finnst skína í gegn, að
það þurfi einhverja veiðistjórn.
Hún þarf að byggjast á reynslu
og þekkingu á verkefninu sem
verið er að skipuleggja.“ Þetta er
mergurinn málsins. Höfuðlaus her
verður sjaldan sigursæll. En þá þarf
líka að breyta hæfnisskilyrðum til
veiðistjóraembættis svo líffræðingar
sjáist ekki lengur þar innan
dyra.
En það er eins með líffræðingana
og refinn. Í báðum tegundum hefur
orðið mikil fjölgun og sótt er fast
á ríkisjötuna og allar buddur sem
hringlar í sér til framfæris. Þannig
fékk Ester Rut Unnsteinsdóttir,
Melrakkasetrinu í Súðavík og arftaki
Páls Hersteinssonar sem talsmaður
refa, 4,3 milljónir úr veiðikortasjóði
2013 til að rannsaka hvað refirnir
séu að éta. Mikið er nú ánægjulegt
og gagnlegt fyrir okkur fáfróða
veiðimenn að fá loksins eitthvað að
vita um það hvað refurinn leggur sér
til munns. Í ár ætlaði svo Ester Rut
að sækja sér peninga í Veiðikortasjóð
til að rannsaka „afrán refa í sauðfé“,
en umsókninni var hafnað af stjórn
sjóðsins sem þar með hefur fengið
á sig þann stimpil að hatast við
æðri menntun og vera enn stödd í
myrkum miðöldum.
Atvinnulausum líffræðingum
dettur ýmislegt í hug til að rannsaka,
svo sem að færa sönnur á að ærnar
séu á vorin miklu alvarlegri ógn
við eðlilegt fuglalíf en refir, því
þær leiti upp hreiður og sleiki úr
eggjunum. Nú hagar svo til að á
mínu snarrótartúnum eru kjörin
hreiðuraðstæður milli hnjúskanna
fyrir stelka, lóur, spóa kríur, endur,
hrossagauka og lóuþræla og tefur
stundum áburðardreifingu að ekki
sé nú minnst á alla ungana, þegar
farið er að slá mánuði síðar. Þessi
sömu tún eru þéttsetin lambám fram
undir Jónsmessu og engir sjáanlegir
árekstrar á milli þeirra og fuglanna.
Varg-fuglaverndunarfélag
Íslands
Nýlega fékk ég sent ritið Haförninn
frá Fuglaverndunarfélagi Íslands.
Sjálfsagt er að friða örninn og vernda
og ber að þakka þeim sem að því hafa
unnið. En mér hefur lengi fundist að
forsvarsmenn fuglaverndar mismuni
fuglum gróflega eftir tegundum og
sakna þess að hafa ekki orðið var
við umhyggjusemi í garð rjúpunnar,
anda, æðarfugla, mófugla og atfylgni
í stríðinu við ref og mink. Og ekki
minnist ég þess að hafa heyrt hljóð
úr horni fuglaverndarmanna þegar
mávarnir yfirtaka Reykjavíkurtjörn
á hverju sumri og éta þar alla andar-
og æðarunga.
Hins vegar stekkur Jóhann Óli
Hilmarsson strax til er við bændur
viljum nauðbeygðir reka af túnum
okkar og ökrum álfta- og gæsaplágu
sem veldur stórfelldu tjóni og telur
slíkt ógeðfellda hernaðarhyggju.
Svo aftur sé vikið að ofangreindu
arnarriti finnst mér töluverðrar
viðleitni gæta þar til að fegra ímynd
arna og fullyrt er að sögusagnir um
að ernir taki lömb a.m.k. eftir 1960
séu á veikum forsendum byggðar.
Orðrétt segir
„ L a m b a d r á p
hafarna heyri
því til algerra
undantekninga,
hér á landi sem
annars staðar.“
Ekki er að sjá
að mikið hafi
verið lagt í
heimildaöflun til
að undirbyggja
þessa staðhæf-
ingu. Þó eru, bara
hér frá Djúpi,
tvær alþekktar og
traustar heimildir um lambatöku
arna. Gísli Kristinsson frá
Hafnarnesi í Reyðarfirði, af mörgum
kallaður Gísli minkur, var viðurloða
hér um slóðir upp úr 1960. Hann
var annálaður veiðimaður og sinnti
grenjavinnslu og minkaveiðum,
var fengsæl rjúpnaskytta og kallaði
unnvörpum til sín lágfóturnar á
fengitíma þeirra, útáliðið vetrar.
Hann sá eitt sinn örn taka stálpað
lamb inni í Ísafjarðarbotni og fljúga
með það áleiðis til hreiðurstæðis
síns. Eigandi lambsins bað Gísla
að fyrir koma erninum og bauð góð
skotlaun, en Gísli hafnaði því.
Vorið 2002 eða 2003 var Jóhanna
Kristjánsdóttir bóndi í Svansvík
á ferðinni í Ísafirði og varð þá
sjónarvottur af því er örn hremmdi
lamb sem hún átti og rigndi blóði
yfir veginn rétt hjá henni. Sú frásögn
kom í útvarpsfréttum.
Lesið í snjóinn
Af þessu arnatilefni má bæta við
atburði sem ég var sjálfur þátttakandi
í fyrir röskum áratug. Um miðja
marsnótt í skafhríð sá ég grilla í hvíta
tófu í útiljósjaðri. Hún hikaði við
að koma í ætið og hvarf og sást til
skiptis. En hika er sama og tapa og er
sljákkaði örstund skafmoldina lét ég
fara og það kom á hana, hún valt um
hrygg en svo hvarf svo út í myrkrið
og snjóiðuna og varð að bíða birtu
til að kanna afdrif hennar. Gott veður
var komið um morguninn og eftir
gegningar fór ég að rekja blóðferil
sem var óglöggur og óvenjulegur
að því leyti að það var eins og hver
dropi hefði verið dreginn út með
tuski. Rakti ég nú þessi ummerki
um 100 m niður á túnið og gerðist
æ svartsýnni á farsælan endi.
En viti menn allt í einu kem ég á
mikinn vígvöll og í snjónum mátti
lesa eftirfarandi atburðarás. Tófan
lamaðist aftan við skotið og dróst
þessa vegalengd, lagðist þar fyrir og
skóf að henni. Hún hrökk svo upp í
birtingu við mikinn vængjaslátt eða
jafnvel hvassar arnarklær, glennir
upp skoltana og hvæsir að illfyglinu
sem hefur líklega ekki átt von á þessu
lífsmarki hjá bráðinni. En þetta var
ójafn leikur, assa reif tæfu fljótlega
á hol og innyflaköggull, m.a. hjarta
og lifur, lá eftir. Svo hóf assa sig
til flugs með bráðina og stefndi í
hásuður til næstu fjalla. Skamma
stund rigndi blóði niður í hvítan
snjóinn, síðan dropar á stangli,
sá síðasti á miðjum Selárísnum.
Innyflin setti ég í frysti og fékk greitt
fyrir þau sem skottsígildi um vorið
hjá Þóri Erni Jónssyni sveitarstjóra.
Indriði Aðalsteinsson,
bóndi á Skjaldfönn við
Ísafjarðardjúp.
Hitaveitu &
gasskápar
Blikksmiðjan Vík ehf / Skemmuvegur 42, 200 Kópavogi / kt. 4309850279 / Sími: 557-1555 / blikkvik@blikkvik.is
fyrir sumarbústaði og heimili
Gæði • Þjónusta • Öryggi
Hitaveituskápar
Við sérsmíðum og eigum líka hitaveitukassa á lager.
Einnig smíðum við mikið af kössum á kerrur, bíla ofl.
Fáanlegir í mörgum litum.
Gasskápar
Eigum gasskápa á lager. Læsanlegir
og smíðaðir úr áli.
Láttu ekki stela af þér kútunum!
Sýklahreinsibúnaður fyrir vatn
• Einfaldur í uppsetningu
• UV lampi í kvarsumhverfi til
hámörkunar sýkladrepandi áhrifa
• Kerfi sem fylgist með líftíma lampans
• Umhverfisvænir lampar
BLUGEO
WATER INNOVATION
REKI EHF | Fiskislóð 57-59, 101 Reykjavík | Sími: 5622950 | netföng: bjorn@reki.is kristinn@reki.is tryggvi@reki.is