Skírnir - 01.01.1976, Page 209

SKIRNIR
BÓKMENNTIR OG KVENFRELSI
207
Andstæða kanarífuglanna verða lóurnar sem undir lok bók-
arinnar hópa sig saman um haustið til að fljúga burt. í frelsi
þessara fugla sér sögukona ófrelsi sitt og í samstöðu þeirra eigin
einmanaleika: „Berðu kveðju mína... Hverjum? Engum“ (170).
Tákn hennar sjálfrar eru vetrarrjúpurnar á dýra málverkinu
sem eiginmaðurinn hafði keypt. Þetta tákn tengist samsömun
sögukonu við Heddu Gabler í samnefndu leikriti eftir Ibsen, en
fyrir hana var engin önnur leið til frelsunar en sjálfsmorð. Þeg-
ar sögukona hefur skothríð á þetta málverk er hún á táknrænan
hátt að drepa sjálfa sig: „rjúpurnar áttu sér ekki undankomu
auðið, þær gerðu ekki einu sinni tilraun til að flögra upp og
fljúga burt úr málverkinu" (159).
Lausn sögukonu er að sætta sig við lífið eins og það er:
„kannski var hamingjan í því fólgin að viðurkenna að In'in var
ekki til og stoðaði ekki að leita hennar. — Uppgjöf? — Nei.
Horfst í augu við staðreyndir lífsins" (143). í lífssýn sem þess-
ari eru það örlögin sem ráða lífi rnanns, og uppreisn gegn þeim
eins og hver annar misskilningur eða feilnóta, — sbr. einnig
nafn bókarinnar sem gæti verið vísun í kvæði Steins Steinars
Til minningar um misheppnaðan tónsnilling,9 En eins og í
kvæðinu er sjónarhorn þessarar bókar írónískt. Lausn sögu-
konu er þrátt fyrir allt ekki sú lausn sem verkið í heild bendir
til. í lýsingu ungu stúlknanna tveggja er gefin vísbending um
breytt og betra þjóðfélag, og þar með um breytta stöðu kvenna,
hvernig sem annars höfundur hugsar sér að sú breyting eigi að
geta gerst.
6
Hér hefur verið fjallað um þær skáldsögur sem út komu á síð-
asta ári — kvennaárinu, hafa konu að sögumanni og/eða aðal-
persónu og gerast í samtímanum. Hvað segja þessar sögur um
stöðu og hlutverk kvenna í dag, og hvaða kröfur má gera til
þeirra?
Viðfangsefni bókmennta eru almenn og viðtekin viðhorf (eða
luigmyndafræði) þjóðfélagsins á hverjum tíma. Þær hljóta því
að spegla þessi viðhorf eins og þau koma fram gagnvart kon-
um, stöðu þeirra og hlutverki. En bókmenntir eru ekki bara