Skírnir - 01.01.1976, Side 227

SKÍRNIR
ABFERÐIR OG VIÐHORF
225
og tilgátum. Þeir atburðir sem heimildirnar greina frá eiga
ekkert skylt við sögulegan veruleika. Mörg hundruð ár eru milli
ritunartíma heimildanna og atburða þeirra sem þær greina að
hafi orðið. Mótsagnirnar, samræmingarnar og ósamræmið úti-
loka þar að auki alla geymd, skriflega eða munnlega („tradi-
tion“), annars en hugarfóstra.
Það má sjá af töfluyfirlitinu að allar heimildir álíta að kristnir
írar hafi fyrst fundið ísland nema Historia Norvegiæ og senni-
lega Melabók Landnámu. Elsta heimildin sem segir frá írunum
kristnu er íslendingabók. Paparnir eiga að hafa farið burt af
því að þeir vildu ekki vera á íslandi við heiðna menn „oc leto
epter b0cr irscar oc biollor oc bagla, af þvi matti scilia at þeir
voro meN Irscer.“23 Eins og áður nægir að benda á að tíminn
milli ritunartíma íslendingabókar og brottfarar papanna sam-
kvæmt frásögninni dregur ekki úr efasemdum, þvert á móti
styrkir hann þær. Þessi frásögn er tilbúningur. En hún er lærður
tilbúningur og í anda sagnaritunar á miðöldum.
í Historia Norvegiæ og Melabók er talið að Garðar hafi fyrst-
ur fundið ísland. Ekkert vafamál er að skoðun þessi á sér gaml-
ar rætur, hún er a. m. k. frá tólftu öld. Hún kemur einnig fram
í Sturlubók (284 kap.), þó svo að Sturlubók telji á öðrum stöð-
um aðra lrafa verið á undan Garðari til landsins eins og sýnt er
í töfluyfirlitinu. Tilgangslaust og áreiðanlega rangt er að telja
Styrmi Kárason upphafsmann þessarar söguskoðunar.
Greining sjálfra textanna um þessa landkönnuði sýnir ljós-
lega vissa þætti þróunar sagnaritunarinnar. Þetta á ekki síst
við um frásögn Theodoricusar um hrakninga kaupmanna og ís-
lenskar frásagnir um sjóferð víkingsins Naddodds (það er í
Sturlubók, Hauksbók og Ólafs sögu gerðum). Textarnir um
kaupmennina og Naddodd í ofangreindum fimm ritum eru
settir upp á bls. 226—227.
Það er greinilegt að texti Sturlubókar er náskyldur textanum
í Historia de antiquitate; sumsstaðar er orðalag svo líkt þótt
annar textinn sé á íslensku en hinn á latínu að gera verður ráð
fyrir rittengslum. Fræðilega séð eru þá þrír möguleikar:
a) Sturlubók er háð Theodoricusi
b) Theodoricus er háður Sturlubók
15