Skírnir - 01.09.1992, Blaðsíða 54

316
HELGI ÞORLÁKSSON
SKÍRNIR
Samanburður á Gísla og Aroni leiðir í ljós atriði sem verða að
teljast sérkennileg, sérstök eða jafnvel einstök. Virðist því fjarska
sennilegt að höfundur Gíslasögu hafi notað Aron sem fyrirmynd.
Sturla Sighvatsson lét flytja skemmu út í Geirshólm á Hval-
firði og gera þar eins konar vígi árið 1237. Þangað sendi hann síð-
an fjölmennan flokk til dvalar og öfluðu þeir fanga heldur með
harðindum. Þetta minnir á dvöl Harðar Grímkelssonar og manna
hans í Geirshólmi og rán þeirra eins og frá þessu segir í Harðar-
sögu. Hefur verið rökstutt að aðfarir Sturlu hafi orðið höfundi
Harðarsögu fyrirmynd og er það sannfærandi enda vígbúnaður í
hólminum einstakt atriði.63 Þá hafa verið færð ýmis rök fyrir því
að atriði í lífshlaupi Sturlu hafi verið höfundi Harðarsögu fyrir-
myndir og er það meira efni en svo að því verði gerð skil hér.64
Á fyrri hluta 13. aldar virðist mönnum hafa verið tamt að bera
samtíðarmenn saman við liðna menn. Guðmundur Arason var
borinn saman við Tómas Becket en sjálfur vildi hann líkjast
Ambrósíusi biskupi í Mílanó.65 Snorri Sturluson er í Islendinga-
sögu borinn saman við Hrólf kraka og Egil Skallagrímsson. Sjálf-
ur mun hann hafa dáðst að Eysteini konungi Magnússyni og ekki
virðist fráleitt að hann hafi kannski tekið sér Snorra goða til fyrir-
myndar að einhverju leyti. Þetta gæti einkum átt við um þá að-
ferð Snorra Sturlusonar að nota hjónabönd dætra sinna í pólitísk-
um tilgangi, með sama hætti og Snorri goði á að hafa gert sam-
kvæmt Eyrbyggju. Snorri Sturluson reyndi eftir mætti að færa sér
í nyt stuðning tengdasona sinna á alþingi og Eyrbyggja segir að
tengdir við hin mestu stórmenni hafi aflað Snorra goða vinsælda.
Líkingar sem menn 13. aldar þóttust sjá með fyrri tíðar mönn-
um gátu þannig orðið tilefni til samanburðar og slíkur saman-
63 Þórhallur Vilmundarson í formála Harðar sögu. (Islenzk fornrit XIII, Reykja-
vík 1991), bls. 1-lvii.
64 Sama rit, bls. lvii-lxiv; talin eru upp 13 atriði sem eiga að vera sambærileg.
Sumt af þessu er sérstakt, einkum atriði 1-4. Það rýrir gildi þessa samanburðar
að félagsleg staða þeirra Sturlu og Harðar er ólík, annar skógarmaður í ræn-
ingjaflokki en hinn einn helsti höfðingi landsins. Ekki er heldur auðvelt að
átta sig á til hvers höfundur Harðarsögu hefði átt að nota Sturlu sem fyrir-
mynd eða hvaða sögu hann vill segja með því.
65 Jón Jóhannesson, íslendinga saga. I. Þjóðveldisöld. (Reykjavík 1956), bls. 239.