Skírnir - 01.09.1992, Page 97

SKÍRNIR
SÓLIN, HELLIRINN OG HUGSANIR GUÐS
359
þannig fram. Efasemdamanninum er í rauninni ekki svo mjög í
mun að fá mig til að efast um að ég hafi meint samlagningu frem-
ur en rammlagningu, heldur er hann að skora á mig að benda á
einhverja staðreynd eða staðreyndir sem skeri úr um að ég hafi
meint þetta fremur en hitt.
Kripkenstein tekur því næst skipulega fyrir helstu kenningar
heimspekinga um hvað ákvarði merkingu, hvaða staðreyndir um
mig það séu sem geri að verkum að ég meina samlagningu þegar
ég segi „plús“ fremur en til dæmis rammlagningu. Slíkar kenning-
ar eru einkum af tvennum toga. Annars vegar eru atferlis- og
hneigðakenningar, sem ætla að til séu efnislegar staðreyndir um
mig, og þá væntanlega einkum um taugakerfi mitt, sem valda því
að ég svara spurningum á borð við „Hvað er 68+57 mikið?“ oft-
ast rétt (og „rétt“ merkir hér það sem samlagning krefst). I
grundvallaratriðum eru þetta áþekkar staðreyndir og þær sem
gera að verkum að vasatölva leysir svona dæmi yfirleitt rétt. Það
væri fyrir utan meginefni okkar hér að rekja ástæður Kripken-
steins fyrir að hafna svörum af þessum toga, áhugaverðar eins og
þær þó eru í sjálfum sér.20 Hins vegar eru kenningar sem freista
þess að svara efasemdamanninum í nafni einhvers konar upplif-
unar okkar. I sinni einföldustu mynd hljóðar svar af þessum toga
á þessa leið: því að meina plús fremur en rús, (þar sem rús svarar
til rammlagningar) samsvarar alveg ákveðin tilfinning, „samlagn-
ingartilfinningin“ gætum við nefnt hana; til að vita að við mein-
um í rauninni plús þurfum við ekki annað en aðgæta hvort þessi
tilfinning er til staðar hjá okkur eða ekki. En svar efasemda-
mannsins við þessu blasir við: „Segjum að svona tilfinning sé á-
vallt til staðar þegar við leggjum saman (þótt hægðarleikur sé að
efast um að svo sé í öllum tilvikum). En hvernig veistu að þetta er
samlagningartilfinning fremur en til dæmis rammlagningartilfinn-
ing?“
Ég ræddi áðan um hugmyndir raunhyggjumanna um hið
gefna. Við erum komin að þeim aftur hér. I hefðbundinni raun-
hyggju eins og hjá Hume gegna tilfinningar veigamiklu hlutverki.
20 Sjá Kripke, bls. 25-39.