Skírnir - 01.09.1992, Qupperneq 100

362
EYJÓLFUR KJALAR EMILSSON
SKÍRNIR
Með öðrum orðum, Kripkenstein er að leita að einhverju sem
hefur sama eiginleika og frummyndir Platons: að bera með sér
hvað það er. En hann finnur ekkert slíkt í þeim tillögum sem
hann skoðar. Frummyndirnar áttu einmitt að hafa þennan eigin-
leika að vera sjálfar það sem þær eiga að skýra í öðrum hlutum og
vera það með þeim hætti að það er sjálfljóst að þær eru það: að
frummynd fegurðarinnar sé fögur er jafn ljóst af henni sjálfri og
að vatn er blautt. I dæmi Kripkensteins af samlagningu myndi
frummynd samlagningarinnar vera samlagningin sjálf, hvað sem
það nú er, eitthvað sem ber með sér að það er samlagning fremur
en til dæmis rammlagning. Ennfremur er ljóst að það sem Krip-
kenstein er að leita að en finnur ekki á það sammerkt með
platonskum frummyndum að vera ópersónulegt. Ef við hefðum
hvert um sig okkar einkaviðmið til að skera úr um hvað við
meinum, þá væri auðvitað úti um allt samkomulag og úti um að
einn hefði réttara fyrir sér en annar.
Eg gat áðan þeirra ummæla Richards Rorty að auðvitað hefði
Platon verið besti platonistinn. Við höfum nú vonandi fengið
hugboð um að talsvert virðist vera til í þessu hjá honum. Efa-
semdir Kripkensteins um merkingu kunna að virðast bæði af-
markaðar og akademískar. Eigi að síður hygg ég að þær séu í raun
afar víðtækar. Mig grunar að þær séu alvarlegasta ógnunin við
sjálfa forsendu heimspekilegrar ástundunar eins og hugmynd
okkar um hana hefur mótast í hefð okkar allar götur frá Platoni
og forverum hans meðal Grikkja. Hver er þessi forsenda? Ef til
vill má koma mjög almennum orðum að henni á þá leið að veru-
leikinn sjálfur sé skiljanlegur, og að endanlegur skilningur, ef
hann næst, sé innsæi einstaklings í það hvernig hlutirnir hljóti að
vera. Hugmynd Kripkensteins um að meina eitt fremur en annað
sé að tileinka sér viðtekinn lífsstíl sem óhugsandi sé að réttlæta
frekar, gerir þessa hugsjón að engu: engin nauðsynleg bönd
tengja saman hugsunina og málið annars vegar og veruleikann
hins vegar.
Það hefur sem sagt komið í ljós að ef við viljum forðast slíka
niðurstöðu þurfum við á frummyndum eða einhverju sem líkist
þeim mjög að halda. Er það vænlegur kostur? Því get ég ekki