Skírnir - 01.09.1992, Page 132

394
INGIRÚNAR EÐVARÐSSON
SKÍRNIR
eiginleikum: Þar ríkir einkaeign á framleiðslutækjum, vörur eru
framleiddar með upphleðslu auðmagns að leiðarljósi, auk þess
sem gróði myndast með því móti að verkamaður selur vinnuafl
sitt við lægra verði en andvirði þeirrar vinnu sem hann innir af
hendi. Þörf á upphleðslu auðmagns, sem samkeppni fyrirtækja
elur af sér, er meginhvati þess að atvinnurekendur umbylta
stöðugt framleiðslunni til að draga úr kostnaði, auka framleiðni
og bæta samkeppnisstöðu sína. Á einum tíma eru laun lækkuð
hlutfallslega eða vinnutími lengdur án þess að launamaðurinn fái
fulla endurgreiðslu fyrir. Síðar er gripið til vélvæðingar eða fram-
leiðsluskipulagningar með aukna verkaskiptingu að leiðarljósi. I
öllum tilvikum rís ágreiningur á milli launamanna og atvinnurek-
enda þar sem launamenn leitast við að verja kjör sín og viðhalda
kröfum sem gerðar hafa verið um hæfni starfsmanna.
Meginröksemdafærsla Bravermans er að vísindaleg stjórnun,
sem bandaríski verkfræðingurinn Frederick W. Taylor er upp-
hafsmaður að, einkenni vinnu í kapítalískum samfélögum 20. ald-
ar. Á þann hátt taki sífellt fleiri starfsgreinar eftirtöldum breyt-
ingum: 7
• Stjórnendur og fulltrúar þeirra afla upplýsinga um starfsþekk-
ingu og færni sem verka- og iðnaðarmenn búa yfir í hefð-
bundinni framleiðslu. Markmiðið er að gera kleift að fram-
leiða vöru án þess að styðjast við kunnáttu starfsmanna. Fyrir
vikið hverfa hefðir gildanna úr framleiðslunni sem og sérstæð
þekking starfsmanna.
• Flugur og hönd eru aðskilin. Flest störf er lúta að hönnun,
stjórnun og framleiðslueftirliti eru flutt frá verksmiðjugólfinu
til sérstakra hönnunar- og stjórnunardeilda.
• Þeirri þekkingu er stjórnendur safna með þessum hætti er
beitt síðar til að endurskipuleggja og móta sérhvern þátt
vinnuferlisins. I hinni umbreyttu framleiðslu er verkamönn-
um að því búnu fyrirskipað a) hvað þeir eigi að gera, b) hvern-
ig þeir eigi að bera sig að við vinnu og c) hvenær þeir eigi að
vinna eða njóta hvíldar.
7 Sjá Braverman: 1974, 85-123.