Skírnir - 01.09.1992, Qupperneq 146

408
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
En hvað er þá meint með því að fiskurinn sé sameign þjóðar-
innar? Ef til vill að hann sé eign ríkisins, eins og til dæmis Sem-
entsverksmiðjan á Akranesi. Svo virðist sem ritstjórn Morgun-
blaðsins leggi þennan skilning í lögin frá 1988 og 1990 því í for-
ystugrein 23. maí 1992 segir:
í nýútkomnu riti, Eignaskrá ríkisins 1991 sem fjármálaráðuneytið hefur
gefið út, kemur fram að íslenska ríkið er helsti fasteignaeigandinn hér á
landi og landsmenn stóreignamenn í sameiningu [. . .] Engum dettur í
hug að þessar eignir geti gengið kaupum og sölum milli einstakra aðila í
landinu því þær eru sameign þjóðarinnar nákvæmlega eins og fiskimiðin.
Sé þessi skilningur Morgunblaðsmanna réttur þá er tvennt til.
Annars vegar má hugsa sér að fiskistofnarnir hafi um lengri tíma
verið ríkiseign og lögin frá 1988 geri ekki annað en að binda rétt
ríkisins fastmælum. Hins vegar kemur til greina að fiskurinn hafi
ekki orðið ríkiseign fyrr en 1988 og stofnarnir hafi verið þjóð-
nýttir með setningu laganna. Mér virðist hvorugur kosturinn
koma til greina. I því sem á eftir fer mun ég skýra hvers vegna
hæpið er að telja að fiskistofnarnir hafi verið ríkiseign fyrir 1988.
Nú læt ég duga að benda á að það er í meira lagi undarlegt ef
helsta auðlind landsins hefur verið þjóðnýtt óviljandi, því svo
virðist sem ekkert slíkt hafi vakað fyrir þingmönnum þegar þeir
settu þessi lög. Auk þess má efast um rétt ríkisins til svo stór-
felldrar eignaupptöku ef aðrir áttu fiskinn, eða að minnsta kosti
rétt til að veiða hann, fyrir 1988.
En ef einstaklingar eiga ekki hver sinn hluta af miðunum og
þau eru ekki heldur eign ríkisins hvað er þá átt við með því að
þau séu sameign þjóðarinnar? Mér virðist að minnsta kosti
þrenns konar skilningur koma til greina. Áður en ég skýri nánar
hvað ég á við ætla ég að staldra aðeins við fjölkynngi sagnarinnar
„að eiga“ og samsvarandi nafnorðs.
I daglegu tali er til dæmis sagt: „Siggi litli á afa og ömmu í
sveitinni“, „Ég á mér draum“ og „íslendingar eiga sér meira en
þúsund ára sögu.“ I þessum þrem dæmum er sögnin að eiga not-
uð á fullkomlega eðlilegan hátt án þess að um eignarrétt sé að
ræða. Að minnsta kosti er ljóst að þó einhver græði á þjóðarsög-