Skírnir - 01.09.2000, Page 94

330
JÓN SIGURÐSSON
SKÍRNIR
ar að verja og því verður hann ekki sakaður um óhæfuverk á Ár-
móði bónda þegar allra forsendna er gætt. Þvert á móti víkur hann
frá dauðarefsingunni eða blinduninni sem hann mun hafa fyrir-
hugað Ármóði fyrir fólsku hans og svik. Hið sama á við um hólm-
göngu hans gegn Atla á Gulaþingi í 66. kafla. Sverðið beit ekki og
átti Egill því ekki annarra kosta völ í skyndingunni en að neyta
aflsmunar: „... féll Atli á bak aftur en Egill greyfðist að niður og
beit í sundur í honum barkann."31 Fyrir Agli var hér ekki um nein
stertimannleg skemmtiátök að ræða, heldur dauðans alvöru vegna
heilagra réttinda og manngildis. Þessi frásögn er reyndar ekki
einsdæmi.32 En sagan er ófegruð, mörkuð grófgerðri kýmnigáfu
höfundar og jafnvel mótuð af arfsögnum sem styðjast við grobb-
sögur Egils sjálfs, svo sem fræðimenn hafa talið.331 öllum þessum
frásögnum er Egill í vörn. Á honum er brotið með svikum og
hann bregst harkalega og einarðlega við. En hann er ekki ódreng-
ur, ekki einu sinni ósanngjarn eða yfirgangssamur, og þetta verða
ekki talin óhæfuverk þegar á alla málavexti og sakarefni er litið.
Þegar þessi öfgakenndu frásagnardæmi eru metin er vel við
hæfi að minnast þeirra orða Bjarna Einarssonar að í Egilssögu sé
þeirri list beitt snilldarlega að gefa í skyn og láta liggja að ýmsu án
beinna orða.34 Og í sama anda segir Torfi H. Tulinius: „Egla er
gegnsýrð margræðni og það er engu líkara en að höfundur henn-
ar hafi haft sérstakt dálæti á að haga orðum sínum þannig að skilja
mætti á fleiri en einn veg. ... Höfundur stundar sjálfur þá list að
lýsa atburðum þannig að lesa megi úr þeim fleiri en eina merkingu.
... Eitt markmið höfundar virðist vera að blekkja lesendur, þar sem
sú túlkun sem fyrst kemur upp í hugann er sjaldnast sú rétta.
Önnur merkingin kemur í ljós ef hugað er að víðará samhengi, eða
því sem ekki er sagt berum orðum í sögunni en gefið sterklega í
skyn.“ Og Torfi vísar um þetta til þess sem Snorri Sturluson kall-
ar í Eddu „að yrkja fólgið“.35
31 Sama: 471.
32 Hermann Pálsson 1994 b.
33 Sigurður Nordal 1933: xii. Óskar Halldórsson 1967: 9.
34 Bjarni Einarsson 1975: 24.
35 Torfi H. Tulinius 1994: 109, 114-15. Sjá einnig Badel 1984: 189.