Skírnir - 01.09.2000, Qupperneq 108

344
JÓN SIGURÐSSON
SKÍRNIR
þær skipta máli til aukins og dýpri skilnings á þessum einstaklega
samsetta manni sem hann greinilega dáði innilega og vildi þess
vegna gera sem allra minnisstæðastan og sígildan vegna mann-
kosta hans og ágætis. Og slíkur dýpri skilningur er þá ekki síst í
því fólginn að varpa ljósi á þróun og þroska söguhetjunnar í sið-
ferðilegum skilningi líka, svo sem hér hefur áður verið minnst á.
Sagan af tildrögum Sonatorreks í 79. kafla er svo lystilega tvísæi-
leg að helst minnir á sagnaperlur Snorra um för Þórs til Utgarða-
Loka.82 Um myndun og varðveislu slíkra skemmtisagna og ýkju-
sagna má m.a. vísa til lýsingar Þórunnar Valdimarsdóttur á sög-
unum af Snorra á Húsafelli.83 Greinargerð Þórunnar er m.a. fróð-
leg til samanburðar um það hvernig sögur vaxa og söguhetjur
taka á sig risavaxna mynd í meðförum kynslóðanna, í raun á
undraskömmum tíma, og má margt af því læra varðandi bók-
menntir fyrri alda. Þessi hrjúfa kýmni vekur upp hugleiðingar um
vísvitaða og þaulhugsaða frásagnartækni höfundarins. Svo virðist
sem hann hafi gert sér grein fyrir mismunandi nánd eða firrð
sögumanns í verkinu, og kunn eru dæmi sunnan úr álfunni um
sams konar höfundarskynjun og frásagnartækni þar sem sögu-
maður er beinlínis að taka sér stöðu afsíðis með lesandanum:
Sögumaðurinn „snýr sér að lesandanum og leiðir hann fram sem
vitni, til þess að brosa með honum að þessu fólki sem hann þyk-
ist ekki þekkja“ í svipinn sjálfur.84 Höfundur Egilssögu er einmitt
aftur og aftur að gera sér leik að broslegum atriðum. Reyndar er
hann auðvitað í hvarfi - nema frásögn 81. kafla sé dásamleg und-
antekning (?).85 Og tvísæið og táknvísi höfundarins sést ef til vill
skýrast af þessu: Þrátt fyrir útlit, skapferli, bernskubrek og ýms-
ar athafnir verður Egill hetjan til æviloka, og þegar um hægist í
lífi hans koma góðir og æskilegir kostir hans æ betur í ljós. í sög-
unni verður Egill virðingarverð og „jákvæð" söguhetja og geng-
ur þannig æviskeiðið á enda, meira að segja að lokum glettnislega
og þó trúarlega í senn.
82 Egilssaga 1987: 490-91.
83 Þórunn Valdimarsdóttir 1989: 178.
84 Badel 1984: 191.
85 Egilssaga 1987: 502.