Skírnir - 01.09.2000, Side 192

428
ANNA AGNARSDÓTTIR
SKÍRNIR
Breta árin 1801 og 1807.64 I fyrri heimsstyrjöld kom innlimun íslands í
Bretaveldi enn einu sinni til umræðu, nánar tiltekið 1918, en niðurstaðan
varð sú sama og ávallt fyrr, að Bretar „töldu sér ekki hag í því að bæta Is-
landi við veldi sitt“.65 I síðari heimsstyrjöld komu loks Bretarnir og her-
námu landið mótstöðulítið.66
Niðurstaðan er einfaldlega sú, eins og kemur skýrt fram í riti Helga, að
Danir höfðu nokkuð góð tök á hjálendu sinni á tímabilinu 1580-1630.
Hugsanlega hefur dregið eitthvað úr veiðum eftir 1674 (sbr. konungstil-
skipun gegn launverslun). En eins og Englendingar vissu: „some English
have at all time frequented it“,67 og er þá átt við miðin. Það vantar sárlega
rannsókn á ensk-íslenskum samskiptum á 18. öld, en þegar breski hefðar-
maðurinn Joseph Banks fór að skipuleggja fyrsta erlenda vísindaleiðang-
urinn hingað árið 1772 átti hann í hinu mesta basli með að afla sér upplýs-
inga um aðstæður á Islandi.68 Gefur það til kynna að samskiptin milli ís-
lands og Englands hafi ekki verið mikil á þeim tíma.
Björn Þorsteinsson hafði nefnt í Enskum heimildum um sögu Islend-
inga á 15. og 16. öld að um 1590 hafi hér verið menn, einna helst frá fiski-
þorpum Austur-Anglíu, en sé „fátt heimilda ... kunnugt um þann at-
vinnurekstur" (bls. 310).69 Helgi hefur svo sannarlega bætt úr því. Fjöldi
áður óþekktra heimilda hefur verið dreginn fram í dagsljósið. Feikileg
rannsókn liggur hér að baki en heimildir frá þessu tímabili geta oft verið
mjög erfiðrar aflestrar. Helgi hefur meira að segja fundið og notað nokkr-
ar enskar fslandslýsingar sem virðast ekki hafa verið þekktar hér áður.70
Þó að fræðimenn hafi lengi grunað að Englendingar hafi verið hér á mið-
unum eru það vandaðar rannsóknir Helga sem staðfesta að mikið blóma-
skeið í ensk-íslenskum samskiptum var hér á tímabilinu 1580-1630, bæði
í verslun og fiskveiðum. Með þessari bók hefur Helgi Þorláksson aukið
verulega þekkingu okkar og skilning á Islandssögunni.
64 Anna Agnarsdóttir 1989:3—46.
65 Sólrún B. Jensdóttir 1980:5.
66 Þór Whitehead 1999.
67 „Some notes relative to the ancient State of Iceland, drawn up with a view to
explain its importance as a Fishing Station at the present time, with compara-
tive Statements relative to Newfoundland“. [1813.]
68 Anna Agnarsdóttir 1994:32.
69 Björn Þorsteinsson 1959:84.
70 Rit eftir John Coke frá 1632 og John Collins 1682. Virðast íslenskir fræðimenn
ekki þekkja til þeirra, a.m.k. nefnir Haraldur Sigurðsson þau ekki í ágætu riti
sínu frá 1991.