Skírnir - 01.09.2000, Page 201

SKÍRNIR
ARFUR OG UMBYLTING
437
bókmenntafræðingur skyldi taka upp á því á efri árum að fara að yrkja
rímur, Rímur af Búa Andríðssyni og Fríði Dofradóttur, hvorki meira né
minna en 260 erindi að lengd - ekki síst þegar haft er í huga að heilar fimm
eldri rímur eru til um sama efni, hinar yngstu eftir Símon Dalaskáld,
prentaðar 1872. Nú bendir Sveinn Yngvi að vísu á að Búarímur Gríms séu
í raun „ekki rímur í vanalegum skilningi orðsins“ (bls. 147), jafnvel að
orðið rímur standi „eins og háðsleg glósa“ (bls. 146), enda sé Grímur í
raun að yrkja gegn Búarímum Símonar Dalaskálds, en í skáldatali í rím-
um hans er farið heldur niðrandi orðum um fornlegan kveðskap Gríms
Thomsens.
Sveinn Yngvi fjallar ýtarlega um Búarímur á bls. 138-75, og hafa þess-
ar rímur ekki áður verið greindar svo skilmerkilega, þótt að vísu sé til
óprentuð námsritgerð Gísla Jónssonar frá 1952. Nú má það vera álitamál
hversu miklu rúmi skyldi varið í þessar rímur í þessari rannsókn. Búarím-
ur voru ekki prentaðar fyrr en 1906, tíu árum eftir dauða Gríms, þegar nýir
tímar eru runnir upp í íslenskri ljóðagerð, þar sem farið er að gæta sterkra
áhrifa frá symbólistunum frönsku - sem voru samtíðarmenn Gríms.
Búarímur voru því óþekktar á 19. öld - og hafa reyndar ævinlega verið lítt
lesnar og því ókunnar flestum. Sjálfur las ég þær fyrst árið 1960 er ég eign-
aðist þær fyrir tilviljun, innbundnar með ljóðmælum Gríms frá 1880.
Sveinn Yngvi vitnar til Sigurðar Nordals, í aðfaraorðum hans að ljóð-
mælum Gríms, er hann telur rímurnar „eitthvert athyglisverðasta kvæði
skáldsins og miklu minna metnar og lesnar en þær eiga skilið" (bls. 139),
og gengur Sigurður reyndar enn lengra er hann segir Grím „bera fram
sína eigin trúarjátningu í einhverjum allra fegurstu erindum, sem hann
hefur ort“ (bls. 139). Með fullri virðingu fyrir Sigurði Nordal get ég með
engu móti tekið undir þessi orð hans. Mér finnst ekkert í þessum rímum
jafnast á við það sem Grímur hefur ort best - en vitaskuld getur smekkur
komið þar til, og um smekk verður ekki deilt, eins og kunnugt er. Ég held
satt að segja að sjálft formið á þessu kvæði hljóti að dæma það sem hálf-
gerða tímaskekkju, og afturhvarf frá formi rómantísku stefnunnar til eldri
tíma, raunar eins konar afturhvarf Gríms sjálfs sem þarna er kominn harla
langt frá ritum sínum um ljóðagerð samtímans. Yfirleitt vildu rómantísku
skáldin forðast mjög löng kvæði.
Hvað um það, Sveinn Yngvi ákveður að greina þessar rímur ýtarlega,
og gerir það ágætlega, bæði hvað snertir efni og form. Kannski er eftir-
tektarverðust sú kenning hans að ófullkomið endarím, sem fór talsvert
fyrir brjóstið á Gísla Jónssyni, sé ekki til marks um rímglöp, heldur
„meðvitað listbragð". Segir hann Grím brjóta upp þéttrímaðan og reglu-
legan bragarhátt með áberandi hálfrími, sem minni á hendingar í drótt-
kvæðum og lauslegt endarím í sagnadönsum. Og bætir við: „Hann neitar
þannig hinum slétta og fellda nútímahætti um hnökralaust endarím eða
fullkominn samhljóm milli ljóðlína og býr þess í stað til ómstrítt hálfrím