Skírnir - 01.09.2000, Side 217

SKÍRNIR
AÐ SJÁ KVIKMYND
453
Þótt auðvelt sé að hafa samúð með vandkvæðum Ingibjargar er hitt engu
að síður ljóst að meiri fengur hefði verið að grein hennar, og hún hefði
aukið skilning okkar á sovéskum kvikmyndum, ef Ingibjörg hefði reynt
að útskýra fyrir okkur hvers vegna þessi mynd Eisensteins hefur verið
svona áhrifamikil og kallað á slíka greiningu og umræðu. Sama gildir um
eftirfarandi fullyrðingu Gunnþóru Halldórsdóttur í grein hennar um
ítalskar kvikmyndir: „Myndin 8 1/2 er jafnan talin eitt helsta verk Fellin-
is. Þar sýnir hann betur en nokkru sinni hversu gott vald hann hafði á
kvikmyndamiðlinum“ (136). Hér hefðu skýringar verið vel þegnar.17
Annað sem skiptir máli í þessu samhengi og skýrir hversu stutt er
staldrað við hverja mynd er það hversu mikil áhersla er lögð á ytra sam-
hengi kvikmynda, hversu oft er vísað til viðskipta- og félagssögu óðar en
kvikmynd, leikstjóri, eða kvikmyndastjarna hefur verið nefnd á nafn. Á
þetta ekki síst við um greinar um kvikmyndir þjóðlanda en gildir þó um
greinar úr öllum hlutum bókarinnar. Grein Björns Þórs, „Saga banda-
rískra kvikmynda“, sem er fyrsta og lengsta grein bókarinnar, ber t.d.
varla nafn með rentu. Nær hefði verið að kalla hana „Brot úr félags-,
tækni- og viðskiptasögu bandarískra kvikmynda". Áhersla höfundarins
er aðallega á tækninýjungar, fjármagnsöfl, einokunartilburði (sérstaklega
Edisons sem fær kaldhæðnislegar glósur í greininni),18 ritskoðun, laun
kvikmyndastjarnanna og hvenær þær öðluðust aukin völd, valdabarátt-
unni í Hollywood, ólík kvikmyndaver o.s.frv. Lítið er fjallað um kvik-
myndaleikstjórana og leikarana sem listamenn eða um allan þann aragrúa
af öðrum listamönnum sem koma að kvikmyndagerð, handritahöfunda,
tónskáld, myndlistarmenn, skáld, ljósameistara eða sviðshönnuði o.s.frv.
Sem dæmi má nefna umfjöllun Björns Þórs um Chaplin. Af þeim skipt-
um sem vikið er að Chaplin í meginmáli19 fáum við tvisvar sinnum að
vita, með ólíku orðalagi, að hann hóf feril sinn hjá Keystone (12, 13); sagt
er að hann hafi fært sig yfir til Essanay árið 1915 og þénað 1.250 dali á viku
og síðan yfir til Mutual og þénað 10.000 dali á viku (14); að sýningaraðil-
ar borgi meira fyrir nýjustu myndir stjarna á borð við Chaplin (15); hann
hafi verið „fyrsti fengur First National" (15); að hann hafi notið gríðar-
legra vinsælda á þriðja áratugnum (16); og að hann hafi tekið þátt í að
stofna United Artists (21). Þetta er úr meginmáli. Á spássíu 14. síðu er svo
17 Það sem Gunnþóra segir um myndina I framhaldinu er svo almenns eðlis að ég
er ekki einu sinni viss um hvort hún setur það fram sem útlistun eða rök fyrir
þessari fullyrðingu.
18 „Um leið var öðrum framleiðendum meinaður aðgangur að þessum kvik-
myndahúsum. Edison hefði orðið stoltur af þessum viðskiptaaðferðum" (15).
Fáir menn nútímans hafa fengið jafn mörg réttmæt tækifæri til að næra stolt sitt
og Edison og er mér til efs að hann hefði verið sérstaklega stoltur af þessu.
19 Nafn hans kemur fyrir á fleiri síðum en nafnaskráin segir til um (sjá t.d. 26 en
þar er einnig stutt athugasemd á spássíu).