Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1991, Síða 57

SMÁRI GEIRSSON
Hugmyndir Fjórðungsþings Austfirðinga
í stjórnskipunarmálum
Fjórðungsþing Austfirðinga var stofnað þann 14. ágúst árið 1943 og
var megintilgangur þingsins sá að móta hugmyndir um nauðsynlegar
breytingar á íslensku stjórnkerfi og berjast síðan fyrir framgangi
þeirra. Að auki fjallaði þessi samstarfsstofnun Austfirðinga um
málefni fjórðungsins almennt, en á árlegum fundum hennar sátu full-
trúar bæjar- og sýslufélaga í kjördæminu.
Feir menn, sem höfðu frumkvæði að stofnun Fjórðungsþingsins,
álitu byggðaröskunina í landinu komna á hættulegt stig. Gjarnan var
bent á að íbúar fjórðungsins væru álíka margir og þeir voru um síðustu
aldamót og áberandi væri að ungt fólk flyttist búferlum til höfuð-
borgarsvæðisins. Því var óhikað haldið fram að orsökin fyrir hinum
mikla vexti höfuðborgarinnar væru forréttindi umfram aðra staði, sem
fyrst og fremst mætti rekja til aðseturs Alþingis, ríkisstjórnar og
stjórnsýslustofnana þar. Þá var og lögð á það áhersla að í sívaxandi
mæli þyrftu íbúar landsbyggðarinnar að sækja lífsnauðsynjar sínar,
bæði líkamlegar og andlegar, til höfuðstaðarins og virtust stjórnvöld
síður en svo hafa uppi tilburði í þá átt að hefta þá þróun.
Óttuðust ýmsir forystumenn Austfirðinga stórfellda íbúafækkun í
fjórðungnum, ef áfram héldi sem horfði og því væri nauðsynlegt að
koma á fót samtökum, sem gegndu því hlutverki að móta stefnu sem
hefði það að markmiði að snúa byggðaþróuninni við eða a.m.k.
tryggja að fjórðungurinn og reyndar landsbyggðin í heild héldi sínum
hlut.
Strax og Fjórðungsþing Austfirðinga hóf starfsemi fóru að heyrast
frá því ályktanir um nauðsyn þess að breyta stjórnskipun í þá átt að
auka vald héraða og færa út valdsvið þeirra. Framsetning þessara hug-
mynda þingsins hafði stundum yfir sér rómantískt yfirbragð eins og
eftirfarandi tilvitnun í ávarp frá því ber með sér, en ávarpið var sam-
þykkt á stjórnarfundi Fjórðungsþingsins í janúar 1944: