Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1991, Qupperneq 107

MÚLAÞING
105
„Það sem skeð hefur við Hálsahöfn er því í stuttu máli þetta: Á fyrri
öldum íslandsbyggðar var þarna góð höfn frá náttúrunnar hendi, sú
besta í Skaftafellssýslum, varin af náttúrlegum brimbrjótum fyrir
hættulegum stormáttum. Þar sem hafið fyrir utan var fiskiauðugt, var
eðlilegt að þarna skapaðist aðalútræði Austur-Skaftafellssýslu og að
vermenn sæktu þangað víða að. En sakir landsigs og eyðingar skerj-
anna á annan máta var höfnin smátt og smátt að versna og að því hlaut
fyrr eða síðar að koma að manntjón hlytist af. Ólíklegt er, að skiptap-
inn á góuþrælnum 1573 hafi verið sá eini í sögu þessarar verstöðvar
þótt hann muni hafa verið sá stærsti. Að hann batt enda á útræði Norð-
linga frá Hálsahöfn, var fyrst og fremst vegna þess að höfnin var orðin
svo léleg af náttúrunnar völdum, að ekki þótti ráðlegt að hefja þaðan
sjósókn að nýju. Það var því aldalangt starf hægvirkra en sívirkra nátt-
úruafla sem mestu réði um örlög útræðisins við Hálsa, en atburðum
eins dags hefur síðar verið um kennt.“
Alþingisbækur íslands geta Borgarhafnar og bónda þar á alþingi
166162. Þar lýsir sýslumaðurinn, Einar Þorsteinsson, hvalskutli vegna
prestsins á Kálfafellsstað. „Þetta snerti og einninn Jón Ólafsson í
Borgarhöfn og þar búendur fleiri, eftir því sá sami hvalur var skorinn
á skip fyrir Borgarhafnarfjöru, en rak þá síðar á Kálfafellsstaðar-
fjöru.“
Jóns Ólafssonar í Borgarhöfn er getið í Alþingisbókinni frá 166363.
„Anno 1663, E julii, um veð á VI hundr. í jörðinni Reynivöllum í
Hornafirði, lýst af Ólafi Einarssyni í umboði Jóns Ólafssonar í Borg-
arhöfn, sem fyrrnefndur Jón Ólafsson gert hafi við Jón Eiríksson,
bróður hans og kvinnu, Halldóru Eiríksdóttur."
Jón þessi Ólafsson var um áratugi bóndi í Borgarhöfn64. Jón var lög-
réttumaður úr Skaptafellsþingi frá 1666 til 168065. Ekkert er mér kunn-
ugt um ætt Jóns, en tel fullvíst að hann hafi verið af ætt landeigenda í
Skaptafellssýslu.
ísleifur sýslumaður Einarsson gerir grein fyrir Borgarhöfn í jarða-
bók sinni, sem hann „samantók í austari parti Skaptafellssýslu vegna
kongl. majst. secretarii Árna Magnússonar anno 1708 og 1709, um
jarðanna dýrleika, kúgildi og ítök, item kvaðir.“66
Um Borgarhöfn segir jarðabókin: „Borgarhöfn. Kóngsjörð, lx c
kóngspartur þar í, en bænda xx c. Kúg. með kóngspartinum 5Ú2, en
fyrr voru þau 9. Landskuld af kóngsparti 3 c. Landsk. af bóndaeigninni
1 c. Kúg. 3. Reka á jörðin fyrir sínu landi, Hálsa og Hestgerðis, að
fráteknu því, sem Hestgerði tilheyrir.