Jökull - 01.12.1959, Side 32

,nn0J'
FLOSI BJÖRNSSON:
Göngin í Hrútárjökli
Hér verður gerð tilraun til að lýsa göngun-
um í Hrútárjökli sumarið 1959 og einnig göng-
unum, sem þar komu í ljós 1953. Eg hef gert
uppclrætti af þeim, en þau voru mæld með
línu og kompás. Hversu nákvæmir þeir eru, skal
ég ekki segja, en þeir gefa a. m. k. sæmilega
hugmynd um legu ganganna. Fyrri göngin voru
mæld í apríl 1953, hin í maí—júní sumarið 1959.
Síðastliðin 20 ár hefur útfall Hrútár öðru
hverju verið að færast austur á bóginn, þannig
að hún hefur runnið nokkurn tíma, stundum
nokkur ár, á sama stað og síðan horfið og sam-
tímis komið fram svo að segja ætíð spölkorni
austar, og munu göngin hennar verk. Þau eru
í grjótjökli austan við Kvískerjamúla. (Jökull-
inn hefur verið „dauður“, þar sem liin fyrri
voru).
Göngin voru yfirleitt nokkuð jafnvíð, hver
fyrir sig, og hin stærstu þeirra regluleg, um
4—6 m víð. Skal ég þá fyrst lýsa nokkuð göng-
unum frá 1953. Fremst var hellir mikill, um 80
m langur, opinn í báða enda, nokkurra mann-
hæða hár. Innri endinn hefur að líkindum opn-
azt 1952 eða fyrr; ytra hellismynnið hafði sczt
um nokkur ár. Þak reglulega bogadregið að inn-
an, möl og hnullungar í botni, jökull undir, en
víða þunnur. Inn af grynnri dæld var víður
hellir, en stuttur.
Miðgöngin næst austan við liellinn voru um
55 m löng, botninn dýpstur eftir miðju þeirra,
þak sljóbogadregið, víðast um 2 m há. I göng-
unum var möl i botni og víða hnullungar, sums
staðar einnig leir, en jökull alls staðar undir,
einkum áberandi í innri göngunum, t. d. þeim,
sem voru lengst til hægri í hreinum jökli. A
stöku stað voru brattir stallar í gólfi ganganna,
hér um bil linéháir. Botnhalli lítill, á að gizka
1—3 gráður, mestur í innstu göngunum. A ein-
um stað opnaðist gjóta í hellinn eða endi á
göngum, er hafa lokazt áður en við sáum þau,
og var botn þeirra a. m. k. 4 m lægri en hellis-
gólfið. Eftir verksummerkjum (grjóti) virðist
vatn hafa streymt þar upp.
— í því sambandi má geta þess, að 1943 rann
Hrútá upp úr klettagöngum við jökuljaðarinn,
en hvarf þaðan vorið eftir. Þessi göng hölluðust
mikið niður á við og voru þau full af möl er
neðar dró og því ekki hægt að vita, hve djúp
þau voru. En niður að mölinni voru 19 m, mælt
eftir halla þeirra. Hæðarmunur efra ops og nið-
ur að mölinni mun varla hafa verið undir 10 m.
Þak, sljóbogadregið, var í sumum göngum,
einkum hinum hærri, en svo til alveg flatt og
slétt í öðrum, einkum þar sem halli var minnst-
ur og göngin lægri, og þá jafnframt víðust um
þakið. Flötu þökin minna á lagskiptingu í
jöklinum, enda sums staðar að sjá dálítill út-
litsmunur á gerð jökulsins (misjafnt aurbor-
inn í nokkurn veginn láréttum lögum), en sá
munur virtist þó lítill og víða enginn.
Um vorið hrundi rnikið af hellisþakinu og
það, sem eftir var af því, um mánaðamót ág.—
30