Jón á Bægisá - 01.12.2005, Blaðsíða 42

Jónína Óskarsdóttir
Þýðendur ævintýranna
H.C. Andersen kemur talsvert við sögu íslendinga í Kaupmannahöfn á
nítjándu öld. Jónas Hallgrímsson stældi og staðfærði tvö af ævintýrum
hans upp á íslenskar aðstæður en þau birtust í Fjölni árið 1847. Bæði Jónas
og Grímur Thomsen skáld voru kunnugir honum og þess síðarnefnda var
minnst í ævisögu skáldsins Mit livs eventyr fyrir ritdóm, í Dansk
Maanedsskrift árið 1855, sem gladdi mjög hug og hjarta H.C. Andersens. Á
eftirfarandi slóð má lesa ritdóminn eins og hann leggur sig:
http://www.andersen.sdu.dk/forskning/anmeldelser/anmeldelse.html?aid=566o
og ef valið er árið 1855 á eftirfarandi slóð má lesa það sem Andersen sjálfur
hafði um ritdóminn að segja: http://www.andersen.sdu.dk/liv/tidstavle.
Þarna hefur Johan de Mylius sett ævisögu Andersens upp í tímaröð þar
sem auðvelt er að fletta upp bæði stórum og smáum atburðum í ævi
skáldsins.
Eitt af síðustu verkum Steingríms Thorsteinssonar (1831-1913) skálds og
þýðanda, sem líka var samtíðarmaður Andersens í Höfn, var þýðing hans
á tæplega 50 af þeim um það bil 156-170 ævintýrum og sögum sem H.C.
Andersen samdi. Þýðingin kom út á árunum 1904 og 1908 og hafa
ævintýrin verið lesin í þýðingu hans allt fram á síðustu ár. Ýmislegt bendir
þó til þess að lestur þeirra fari minnkandi og er ekki ólíklegt að ein ástæðan
sé sú að þýðingin er orðin hundrað ára gömul og íslenskt talmál hefur
breyst talsvert á þessum tíma. H.C. Andersen skrifaði ævintýrin ekki á
hefðbundnu ritmáli, eins og tíðkaðist á hans dögum, heldur á
blæbrigðaríku talmáli sem var blátt áfram og líflegt og ekki er ósennilegt
að það kalli á örari endurnýjun á þýðingum.
Reyndar hafa íslenskir þýðendur verið iðnir við að spreyta sig á að þýða
ævintýrin og má þar meðal annarra nefna Pétur Sigurðsson, Atla
Magnússon, Guðrúnu Þórarinsdóttur, Gissur Ó. Erlingsson, Brynjólf
Bjarnason og Stefán Júlíusson. Þær þýðingar sem koma fram í þessari grein
eru, auk þýðingar Steingríms, þýðing Björgúlfs Ólafssonar, Þorsteins frá
Hamri á spænskri endursögn og Sigrúnar Árnadóttur.
Endurritun ævintýranna í Danmörku
Fyrir um það bil fimm árum spratt upp mikil umræða og deilur í
Danmörku um ævintýrin. Ástæðan var sú að um nýliðin aldamót gaf
rithöfúndurinn Villy Sorensen (1929-2001) út bókina H.C. Andersens
Vintereventyr, myndskreytta af teiknimyndasöguhöfundinum Jesper
Ejsing, auk ritsafns með sautján endurskrifuðum ævintýrum. Villy Soren-
sen réðst í þessa útgáfu sökum þess að hann taldi ekki hjá því komist að
40
á .9jr/y/.)r/ - Tímarit iwðenda nr. 9 / 2005