Jón á Bægisá - 01.12.2005, Blaðsíða 46

Jónítia Óskarsdóttir
Tilfæringar
Viggo Hjornager Pedersen, sem er einn helsti þýðingafræðingur Dana og
sérfræðingur í þýðingum á verkum hans, hefur skoðað breytingar eða
svokallaðar tilfæringar sem gerðar hafa verið á verkum H.C. Andersens í
erlendum þýðingum. Doktorsritgerð hans um efnið Ugly ducklings kom út
á bók árið 2004. Pedersen segir tilfæringar sérstaklega algengar í enskum
þýðingum á ævintýrum Andersens. Astæðuna telur hann vera, að þegar 1.
ævintýraheftið kom út var tekið fram á kápu: „fortalt for börn“ eða „sögur
handa börnum". Afleiðingarnar eru þær að í enskum þýðingum eru
ævintýrin „matreidd“ sérstaklega fyrir þann markhóp þó svo að H.C.
Andersen hafi í raun skrifað þau með alla aldurshópa í huga. Pedersen telur
þessa matreiðslu hafa haft áhrif bæði á mál, stíl og húmor ævintýranna og
gert þau heldur bragðlaus. Tilfæringarnar felast einkum í því að þýðandi
telur sig þurfa að útskýra ýmis atriði, taka út kaldranaleg eða gróf atriði
sem hann telur ekki við hæfi barna og þjóðfélagslega kaldhæðni sem
einkum er beint til fúllorðinna lesenda. Þýðingarmiklum lýsingum á
náttúru- og árstíðaskiptum er gjarnan sleppt. Upphafs- og lokaorðum er
stundum breytt þannig að stíllinn hverfur og merkingin breytist.
íslensku þýðingarnar
Þýðing Steingríms Thorsteinssonar. 1970. Ævintýri ogsögur.
Barnablaðið Æskan. Reykjavík.
„Hún tók þá eina eldspýtu og kveikti á henni - riss! riss! sagði spýtan; en
hvað hún logaði fallega! Hversu var loginn heitur og skær! Alveg eins og
dálítið ljós, þegar hún hélt á eldspýtunni í lófa sínum; það var undarlegt
ljós. Henni virtist sem hún sæti fyrir framan heitan ofn, skínandi fagran
og fágaðan; það logaði svo vel í honum, og hann hitaði svo vel; nei, hvað
var það? Vesalings stúlkan rétti fram fæturna og ætlaði að hita sér á
ofninum - þá dó á eldspýtunni. Ofninn hvarf - hún sat með útbrunna
eldspýtu í hendinni.“
Þýðing Björgúlfs Ólafssonar. 1951. Ævintýri ogsögur.
Leiftur. Reykjavík.
„Hún tók eina eldspýtu, ritsss, en hvað sauð á henni, en hvað logaði á
henni, það var heitur, tær logi, eins og dálítið kerti, þegar hún hélt
hendinni utan um eldspýtuna. Og það var fúrðulegt ljós, litlu stúlkunni
fannst hún sitja við stóran ofn með gljáandi koparkúlum og kopargrind.
Það logaði svo blessunarlega í ofninum, og hann hitaði svo vel. En hvað
var þetta? - Litla stúlkan teygði úr fótunum til að hita sér á þeim - þá
44
á ^ay/isá — Tímarit i>ýðenda nr. 9 / 2005