Bændablaðið - 28.05.2015, Blaðsíða 26

26 Bændablaðið | Fimmtudagur 28. maí 2015
Tilraunir og ræktun:
Aldingarðurinn í Kristnesi
Árið 1999 hóf fjölskyldan á
Kristnesi við Eyjafjörð að
gróðursetja plöntur í reit sem
nefndur er Aldingarðurinn í
Kristnesi. Markmiðið var að fá
gómsæt ber og ávexti en jafnframt
að prófa sem flestar tegundir
ávaxtatrjáa og berjarunna.
Aldingarðurinn stendur í skjóli
fyrir norðanátt, sunnan undir
Kristnesskógi í brekku sem hallar
móti suðaustri og þar getur orðið
hlýtt eins og sunnan undir húsvegg.
Helgi Þórsson bóndi segir að
vandamálið við garðinn sé að hann
sé þurr og jarðvegurinn í honum
grunnur og að suðvestanáttin þar geti
verið ströng. „Við höfum því komið
hinum og þessum tegundum fyrir
annars staðar á landareigninni og í
heimilisgarðinum til að sjá hvernig
þær dafna þar.“
Helgi heldur skýrslu um vöxt
trjánna og runnanna í Aldingarðinum
og hvernig einstaka tegundir og
yrki standa sig. Nýlega birti hann
samantekt fyrir árin 2012–2014, lista
yfir yrki sem reynd hafa verið og eru
til reynslu.

Kal 2012
„Sumarið 2011 var svalt, það skilaði
sér í kali sem kom fram vorið 2012
í plómum, eplum og hindberjum.
Þetta er líklega mesta kalið sem hefur
komið í plönturnar til þessa en það
olli svo sem engum stórskaða.
Hindberjayrkið Borgund kól
alveg niður í rót en yrki eins og
Maurin makea og Gamla Akureyri
stóðu sig betur. Uppskera af
hindberjum var lítil sem engin árið
2012 og helst að Gamla Akureyri
gæfi nokkur góð ber. Blóm epla- og
kirsuberjatrjánna voru bæði léleg
og vansköpuð þetta sumar. Líklega
vegna þess að blómbrumin náðu ekki
þroska haustið áður.“

Snjóþungur vetur 2013
Að sögn Helga var veturinn 2013
snjóþungur og tók ekki enda fyrr en
í maí og bændur urðu heylausir. „Ég
skráði hjá mér 13. júní það sumar
að hindberin væru mjög tuskuleg,
með fáum sprotum og að þeir væru
veiklulegir, kalnir og brotnir eftir
vont sumar árið áður og snjóþungan
vetur. Uppskeran af jarðarberjum og
sólberjum var ágæt og voru þau tínd
fram í miðjan september.“

Mikill jarðarberjavöxtur 2014
Sumarið 2014 var hlýtt og
rakt og sérlega mikill vöxtur
í hindberjasprotum og öðrum
jarðargróðri. Að sögn Helga báru
fjölmargar jarðarberjafræplöntur
aldin í fyrsta sinn það sumar. „Sumar
plönturnar eru spennandi, aðrar ekki,
enda gríðarlegur munur á fræplöntum
í jarðarberjakynbótum. Flestar skila
mjög lítilli uppskeru og of smáum
berjum.“

Kynbætir berjaplöntur til að þola
köld sumur
Helgi segir að með hverju ári vaxi
reynslan hjá honum og myndin
skýrist.
„Mér verður sífellt ljósara
hvað gengur vel og hvað ekki.
Spurningarnar eru að sjálfsögðu
margar og svörin geta verið
persónuleg. Jarðarber sem einum
finnst ferskt finnst öðrum súrt.
Hægt er að fara tvær leiðir til þess
að fá hina fullkomnu berjaplöntu
fyrir Ísland. Gróðursetja útlend yrki
sem oft eru góð og láta þar við sitja.
Hin leiðin er að taka næsta skref og
kynbæta þessi bestu erlendu yrki með
það að markmiði að fá vel aðlöguð
staðaryrki. Staðreyndin er sú að þótt
berjaplöntur séu kynbættar til að þola
kalda vetur erlendis eru þær sjaldnast
kynbættar til að þola köld sumur. Og
það er staðan hjá okkur.
Starfið í Aldingarðinum snýst því
núna meira og meira um kynbætur
þó enn sé leitað að spennandi
yrkjum. Fyrsta stýrða víxlunin
var gerð árið 2004 auk þess
sem sáð hefur verið fræjum góðra fræmæðra úr frjálsum ástum.“
Þriðja rifsið
„Um mitt síðastliðið sumar
hringdi Daníel Þorsteinsson í
Hefðbundin „barnaþrælkun“ í aldingarðinum. Piltar tína hindber.
Innfellda myndin er Hröbburifs.
Aldingarðurinn stendur í skjóli Kristnesskógar. Fremst á myndinni eru jarðarberjaraðir og runnar í fjarska. Myndir / Kristnes
Rússaber, eins og Helgi kýs að kalla þau
frekar en berjablátoppsber. Hefur vaxið afar
hægt og skilað lítilli en þó vaxandi uppskeru.
Kynbætur jarðarberja. Vonarpeningurinn
eru hundruð eða þúsundir plantna notaðar
til að velja úr í alvöru plöntukynbótum. Ekki
hafa enn komið fram í Kristnesi plöntur
sem hafa sannað sig fyllilega, en nokkrir
athyglisverðir einstaklingar hafa litið dagsins
ljós og verða reyndir frekar, ásamt því að
víxlanir halda áfram.