Bændablaðið - 28.05.2015, Blaðsíða 45

45Bændablaðið | Fimmtudagur 28. maí 2015
sorghum eða milo á ensku, jola á
indversku. Nafnið dúrra er komið úr
egypsku.
Hita- og þurrkþolin
Plantan getur ná fullum þroska á
90 dögum við góð skilyrði og gefið
uppskeru þrisvar á ári. Plantan er
einstaklega hita- og þurrkþolin
en á sama tíma stendur hún af sér
úrhellisrigningu og vatnssósa jarðveg
tímabundið. Dúrra gerir litlar kröfur
til jarðvegs aðrar en að hann hafi
náð 17° á Celsíus fyrir sáningu og
plantan þolir að talsvert af salti sé í
jarðveginum.
Dúrra er yfirleitt ræktuð af fræ og
þurfa fræin um mánaðar dvalartíma
frá því þeim er safnað af axinu þar til
þau spíra. Einnig er hægt að fjölga
plöntunni með stöngulgræðlingum við
góðar aðstæður. Kjörhitastig er 30° C
og æskileg úrkoma á ári 500 til 600
millimetrar. Verulega dregur úr vexti
plöntunnar fari hitastig niður fyrir 17°
og hún drepst fari hitinn niður að
frostmarki. Villt dúrra blómstrar við
daglengd undir tólf klukkustundum
en tegundir í ræktun eru ekki eins
viðkvæmar fyrir daglengd. Plantan
þrífst í jarðvegi með sýrustig á bilinu
pH 5,0 til 8,5.
Dúrra þykir jarðvegsbætandi og
oft fyrsta plantan sem er sáð í jarðveg
sem er verið að brjóta til ræktunar.
Ástæða þess er meðal annars að
plantan gefur frá sér efni sem er
vaxtarhamlandi fyrir annan gróður
og nýtist henni í samkeppninni um
vaxtarrými og næringarefni. Efnið
veldur því einnig að dúrra er ekki
góð til samplöntunar. Efnið fælir
einnig frá skordýr en sjúkdómar af
völdum sveppa og vírusa geta valdið
umtalsverðu uppskerutjóni.
Hundruð yrkja og staðbrigða
Til ættkvíslarinnar Sorghum teljast
um 30 tegundir og hundruð yrkja
og staðbrigða sem geta frjóvgast
innbyrðis og gera greiningu í tegundir
því erfiða. Villt dúrra er kölluð S.
arundinaceum til aðgreiningar frá
ræktunartegundinni.
Til að einfalda flokkunina er dúrru
í ræktun skipt í fjóra undirflokka.
Korndúrru sem er aðallega mulin
í mjöl, grasdúrru sem er notuð í
skeppnufóður, sætdúrru í sýrópsgerð
og sópdúrru sem eins og nafnið gefur
til kynna er notuð í kústa og sópa.
Vegna fjölbreytileikans innan
tegundarinnar vex dúrra víða í heita-
og heittempraða beltinu, milli fertugstu
breiddargráðu norður og suður.
Mannamatur og dýrafóður
Í Afríku og Asíu er dúrra aðallega
nýtt sem hráefni í mjölgrauta,
flatbrauð og til að brugga úr en í
Bandaríkjunum sem fóður fyrir
nautgripi og hænsni. Áður fyrr var
unnið sýróp í stöngli plöntunnar í
suðurríkjum Bandaríkjanna en slíkt
er fáséð í dag. Ómalað korn er notað
til brauðgerðar, í kúskús og súpur í
Arabalöndunum. Í Mið- og Suður
Ameríku er bakað tortillabrauð í
dúrrumjöli.
Einn af kostum dúrrukorns er
að það er laust við glúten og því
vænlegur kostur fyrir þá sem eru
með glútenofnæmi. Hægt er að poppa
dúrrukorn líkt og maís.
Víðast þar sem dúrra er ræktuð eru
bruggaðir áfengir drykkir úr plöntunni.
Algengasti drykkurinn er dökkur bjór
sem er 3 til 8% af styrkleika. Í Kína
er bruggað rótsterkt eldvatn sem logar
sé borinn að því eldur og kallast mao-
tai og til siðs að skála í drykknum
við hátíðleg tækifæri. Þegar Nixon
Bandaríkjaforseti heimsótti Kína
var honum ráðlagt af ráðgjöfum
sínum að sleppa drykknum. Nixon
lét ráðlegginguna sem vind um eyru
þjóta og skálaði við hvern þann
kínverska ráðamann sem lyfti glasi
í átt að honum í hátíðarkvöldverði.
Sagan segir að forsetinn hafi verið
orðinn ansi þvoglumæltur og reikull
í spori þegar hann yfirgaf samsætið.
Í annarri sögu af Nixon og
dúrruspíra segir að eftir að heim
var komið hafi hann kallað dóttur
sína inn í eldhús í Hvíta húsinu og
ætlað að sýna henni hvernig vökvinn
logaði. Nixon hellti áfenginu í skál
og kveikti í en ekki vildi betur til en
að skálinn sprakk og spírinn rann
logandi yfir eldhúsborðið þannig að
brunavarnakerfið fór í gang. Sagan
hefur aldrei fengist staðfest.
Plantan er sögð rík af B-vítamínum
og ýmsum steinefnum.
Byggingarefni og eldiviður
Stönglar og blöð plöntunnar eru
notuð sem byggingarefni í hús,
eldivið, sópa, girðingarefni og til
að vefa úr mottur, körfur og ílát og
búa til skrautmuni. Dúrru er getið
sem lækningajurtar í íslömskum
miðaldatexta. Rannsóknir benda til
að nýta megi plöntuna til framleiðslu
á lífdísil.
Náttúrulegur uppruni og
útbreiðsla
Uppruni plöntunnar er á reiki enda
ekki mikið um fornminjar sem sýna
fram á ræktun hennar. Flest bendir til
að plantan hafi breiðst út frá svæðum
í Norðaustur-Afríku þar sem í dag eru
Súdan og Eþíópía með úlfaldalestum
Araba. Fjöldi afbrigða og staðbrigða
er mestur í Afríku og það bendir til að
plantan hafi verið lengi í ræktun þar.
Talið er að nytjar á dúrru nái allt
aftur til ársins 6000 fyrir Krist. Elstu
minjar um nytjar á dúrru eru frá um
2000 fyrir Krist og koma frá Indlandi.
Á leiðinni frá Afríku til Indland skaut
dúrra rótum í Mið-Austurlöndum og
Norður-Afríku þar sem Rómverjar
ræktuðu plöntuna fyrir heimsveldi
sitt. Frá Indlandi barst plantan
til Kína og annarra landa í Asíu.
Til Vesturheims barst dúrra með
þrælum frá Afríku.
Hægt er að poppa dúrrukorn líkt og maís.
Víðast þar sem dúrra er ræktuð eru bruggaðir áfengir drykkir úr plöntunni.
Algengasti drykkurinn er dökkur bjór sem er 3 til 8% af styrkleika.
kjarni fræjanna er hvítur.
Úrval
garðtraktora
ÞÓR HF
Opnunartími:
Opið alla virka daga
frá kl 8:00 -18:00
Lokað um helgar
Reykjavík:
Krókháls 16
110 Reykjavík
Sími 568-1500
Akureyri:
Lónsbakka
601 Akureyri
Sími 568-1555
Vefsíða:

www.thor.is