Bændablaðið - 28.05.2015, Blaðsíða 46

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 28. maí 2015
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Unnsteinn Snorri
Snorrason
Tækniráðgjafi
hjá RMLGróffóðuröflun
Það færist óðum grænn litur yfir
tún og akra og áður en við vitum
af er komið að heyskap. Þessa
dagana eru bændur landsins í
óða önn að bera áburð á tún og
vinna flög. Lagður er grunnur að
uppskeru komandi sumars. Sem
fyrr eiga bændur allt sitt undir
sól og regni.
Kostnaður við öflun gróffóðurs er
afar stór hluti af framleiðslukostnaði
í íslenskum landbúnaði. Hann getur
numið allt að 40-60% af breytilegum
kostnaði. Íslenskur landbúnaður
hefur hingað til og mun um komandi
ár byggjast á öflun gróffóðurs. Það
er því til mikils að huga að kostnaði
við gróffóðuröflun.
R á ð g j a f a r m i ð s t ö ð
landbúnaðarins er nú að hefja vinnu
við að þróa ráðgjöf sem hefur það
einfalda markmið að stuðla að því að
bændur framleiði ódýrara gróffóður.
Þetta verkefni er unnið með styrk
úr fagfé nautgriparæktarinnar og
sauðfjárræktarinnar. Þessa dagana
er verið að ljúka vinnu við líkan
sem nýtist við að greina kostnað
við gróffóðuröflun. Slíkt verkfæri
er afar gagnlegt við ýmiss konar
áætlanagerðir. Það hjálpar okkur
að þekkja helstu kostnaðarliði og
áhrifaþætti. Hér á eftir eru tvö dæmi
um það hvaða not við getum haft af
svona gróffóðurlíkani.
Áhrif uppskeru á
gróffóðurkostnað
Sá þáttur sem hefur hvað mest áhrif á
gróffóðurkostnað er uppskeran. Stór
hluti kostnaðar við gróffóðuröflun
er óháður uppskeru. Hægt er að
stilla gróffóðurlíkanið með ýmsum
hætti og fá ólíkar niðurstöður. Á
myndinni hér til hliðar (Graf 1) er
búið að festa ákveðnar forsendur
varðandi kostnað við gróffóðuröflun
og hann síðan skoðaður út frá
mismunandi uppskerutölum.
Forsenda fyrir hagkvæmri
gróffóður framleiðslu er góð
frjósemi ræktarlands.
Áhrif þurrefnis á fjölda
rúllubagga
Það fer eftir verkunaraðferð,
fóðurgerð og gjafatækni hvaða
þurrkstig við viljum fá á
fóðrið. Þurrkstigið hefur áhrif á
gróffóðurkostnað með ýmsum
hætti. Það tengist fóðurtapi sem
verður við meðhöndlun, verkun og
geymslu. En það hefur líka áhrif á
umfang fóðuröflunar og kostnað
við flutninga.
Graf 2 sýnir okkur hvernig við
ætlum að þurrefnismagn í rúllu
breytist með aukinni forþurrkun.
Hér er miðað við meðaltal á þjöppun
(kg þe /m3) fjölmargra rúlluvéla við
mismunandi þurrkstig. Rúlluvélar
eru auðvitað misjafnar og þar að
auki eru fjölmargir aðrir þættir sem
hafa áhrif á þéttleika á rúlluböggum
eins og stærð dráttarvélar og verklag
ökumanns. Við getum því sagt að
í raunveruleikanum væri meiri
breytileiki en sýnt er hér á grafi 3.
Í rúllu sem er með 25% þurrefni
má gera ráð fyrir að séu 157 kg af
þurrefni og 472 kg af vatni. Rúllan
er því 472 kg.
Við 55% þurrefni þá væru í
hverri rúllu 264 kg þurrefnis og 216
kg vatns. Rúllan væri þá 480 kg. Við
erum því með rúllur sem eru nánast
jafn þungar en í þurrari rúllunni er
68% meira þurrefni.
Við 25% þurrefni væri umfang
heyskapar um 1.333 rúllur á meðan
við 55% þurrefni væri umfang
heyskapar 795 rúllur. Við getum
gert ráð fyrir því að kostnaður
við rúllubindingu, net og plast sé
á bilinu 1.400 – 1.800 kr/rúllu.
Miðað við að kostnaðurinn sé 1.600
kr rúllu þá væri hér um að ræða
sparnað upp á 860.000 kr.
Að lokum
Hafið það í huga, lesendur góðir,
að það sem sett er fram hér að ofan
byggir á einföldum útreikningum.
Svona líkön eru verkfæri sem geta
verið gagnleg ef þau eru notuð rétt.
Þau hafa þann galla að byggja á
forsendum sem oft eru einföldun
á raunveruleikanum. Við munum
í næsta Bændablaði halda áfram
að fjalla með þessum hætti um
gróffóðuröflun og skoða þá betur
kostnað við gróffóðuröflun.
Unnið við að rúlla heyi. Mynd / Unnsteinn Snorri Snorrason.
Graf 1. Bláa línan sýnir okkur hvernig líkanið metur einingakostnað (í þessu
Graf 2.
Lesendabás
Sameiginlegir hagsmunir
Við erum ungir dýralæknar
sem báðar kusum að hefja
starfsferilinn hjá Matvælastofnun.
Báðar erum við menntaðar við
Kaupmannahafnarháskóla þar
sem við lögðum stund á krefjandi
en skemmtilegt nám í fimm og
hálft ár. Dýralækningar er ekki
hægt að læra hér á landi og því
verða vongóðir stúdentar að leita
út fyrir landsteinana sé ætlun
þeirra að sækjast eftir einu af
þeim fáu námsplássum sem í boði
eru.
Eins og með annað háskólanám
þurfa nemendur iðulega að taka
há námslán til að standa straum af
þeim kostnaði sem fylgir búsetu í
öðru landi, miklum bókakostnaði
og í sumum tilfellum einnig til að
greiða skólagjöld. Undirritaðar eru
samtals með 18 milljónir í námslán
eftir veru okkar í Danmörku.
Dýralæknanámið er krefjandi
og lifandi meistaranám sem er að
jafnaði hálfu til einu ári lengra en
venjubundin gráða á sama stigi.
Sífelld þróun á sér stað á sviði
lyflækninga, smitsjúkdóma og í
tækni skurðaðgerða og því býr hver
ný kynslóð
d ý r a l æ k n a
yfir dýrmætri
þekkingu sem
nauðsyn leg
e r fy r i r
f r a m þ r ó u n
stéttarinnar.
Það er því
m i k i l v æ g t
að íslenskir
dý r a læ kna r
skili sér heim
að námi loknu
til að stuðla
að eðlilegri
nýliðun og
miðlun nýrrar
þekkingar.
Meðalaldur
d ý r a l æ k n a
á Íslandi fer
h æ k k a n d i .
Æ f le i r i
nýútskrifaðir
dýra læknar
ákveða að snúa ekki heim að námi
loknu sökum bágra kjara. Það er
því augljóst í hvað stefnir með
áframhaldandi þróun. Strax eru
afleiðingar þessarar þróunar orðnar
áþreifanlegar og birtast í skorti á
dýralæknaþjónustu á Vestfjörðum
og Austfjörðum og árangurslausum
tilraunum til ráðninga í
ákveðnar dýralæknastöður hjá
Matvælastofnun. Það ástand
sem skapast hefur í verkfalli
undanfarinna vikna gefur
vísbendingu um hversu alvarlegt
það væri ef opinbers eftirlits nyti
ekki við vegna manneklu. Slátrun
er háð viðveru eftirlitsdýralækna
og því myndi starfsemi sláturhúsa
stöðvast en í slíkum aðstæðum væri
engin undanþágunefnd til að leita
til. Að auki myndi enginn sinna
tilkynningum sem varða dýravelferð
og því væri þeirri mikilvægu
þróun sem hefur átt sér stað í
þeim málaflokki á undanförnum
mánuðum og árum snúið við. Til að
stemma stigu við þessari alvarlegu
þróun er mikilvægt að gera Ísland að
aðlaðandi kosti fyrir unga dýralækna
eftir nám. Það gerist ekki nema
hægt sé að bjóða þeim laun sem eru
samkeppnishæf við það sem þeim
býðst erlendis, þar sem eftirspurnin
eftir dýralæknum er gríðarlega mikil
og næga velborgaða atvinnu að hafa.
Grunnlaun nýútskrifaðra
dýralækna á Íslandi eru gjarnan
miðuð út frá grunnlaunum
eftirlitsdýralækna Matvælastofnunar
sem eru um 410.000 kr. Til
viðmiðunar eru lágmarkslaun
dýralækna sem starfa hjá hinu
opinbera í Noregi um 680.000 kr.
í byrjunarlaun. Í Danmörku eru
lágmarkslaun dýralækna sem starfa
hjá hinu opinbera töluvert hærri eða
um 845.000 kr.
Með bættum kjörum dýralækna
má ætla að auðveldara reynist að
manna þá staði víðs vegar um
landið þar sem dýralæknaþjónustu
er þörf því eins og áður segir fylgir
launaþróun í stéttinni gjarnan
frumkvæði Matvælastofnunar.
Einnig aukast möguleikar
til sérmenntunar sem gefur
yfirgripsmeiri þekkingu, hraðari
greiningu sjúkdóma og aukna færni
í meðhöndlun sjúkdóma. Þannig
leiðir sérmenntun til framþróunar
íslenskra dýralækninga og betri
þjónustu til bænda.
Stundum þarf að stíga aðeins
aftur á bak til að sjá málin í heild
sinni. Þetta verkfall snýst ekki bara
um betri kjör dýralækna starfandi
hjá ríkinu. Þetta snýst um betri
kjör allra dýralækna starfandi á
Íslandi. Þetta snýst um nýliðun
dýralæknastéttarinnar. Þetta snýst
um að fá nýjustu sérfræðiþekkingu
til landsins sem nýtist á svo
mörgum sviðum atvinnulífsins – í
landbúnaði, við rannsóknarstörf, í
matvælageiranum. Þegar öllu er á
botninn hvolft þá snýst þetta um
að ungt fólk sjái tilgang í því að
mennta sig, vitandi það að þegar
heim er komið muni það sjá árangur
erfiðisins og menntun sína metna
til launa.
Við dýralæknar eigum
sameiginlegra hagsmuna að gæta
með ykkur bændum og Íslendingum
öllum. Það eru hagsmunir okkar
allra að dýralæknaþjónusta í landinu
sé tryggð til framtíðar til að gæta að
heilbrigði, smitvörnum, velferð og
matvælaöryggi.
Fyrir hönd ungra dýralækna og
dýralæknanema,
Anna Karen Sigurðardóttir
og Sigrún Bjarnadóttir
Anna Karen