Þjóðmál - 01.12.2008, Side 34

32 Þjóðmál VETUR 2008
1985 og stóð í heil 8 ár, alveg fram til 1993
þegar verð eigna tók loks að hækka á ný . Í
stað þess að hagkerfið næði mjúkri lendingu
eftir vöxtinn snemma á áttunda áratugnum
brotlenti það . Barnalegur leikur með sápukúlur
olli því að draumur breyttist í martröð . Mörg
ár fóru forgörðum sem hefðu getað nýst til
uppbyggingar, ef mjúk lending hefði náðst .
Margt er líkt með skyldum . Ætli eigendur
íslenskra banka eigi eftir að sjá eign sína
gufa upp og verða afskrifaða undir lok þessa
áratugar? Niðurstaðan kann að ráðast af því
hvaða stefna verður rekin árin 2005 og 2006 .
Glópagull
– maí 2005
Lánastofnanir nálgast næstu hrinu af-skrifta, með útlánum með ófullnægjandi
vaxta mun og tryggingum . Og glóparnir tala
um milljarða „verðmætasköpun“ á fast eigna-
markaði og hlutabréfamarkaði . Á þessum
mörk uðum er engin framleiðsla og engin
verð mætasköpun . Bara mat, leitt af vænti ng-
um um afkomu, og stundum ofmat, glópa-
gull .
Flest bestu fyrirtæki landsins hafa nýlega
farið í gegnum skuldsetta yfirtöku og hafa lítið
eigið fé í raun . Í stað þess að vera í höndum
langtímafjárfesta sem þekktu reksturinn
og þraukuðu með þeim í gegnum þykkt
og þunnt eru þau í höndum stórskuldugra
aðila með skyndigróða í huga . Niðursveiflan
kemur fyrr eða síðar . Þá verða hákarlarnir
margir búnir að selja almenningi glópagullið,
óbeint . Það verða lífeyrissjóðirnir sem kaupa,
„af því að þetta er svo góð fjárfesting“ .
Árin 1920–1929
– maí 2005
Samdráttur verður alltaf öðru hverju í heims búskapnum og hefur strax áhrif
á okkar smáa, opna hagkerfi . Stórfram-
kvæmdir innanlands á sama tíma mundu
deyfa þau áhrif, en ekki eyða . Sem betur fer
virðast góðar horfur um framhald þeirra .
Ofmat eigna hefur hins vegar ekki verið
sambærilegt á Vesturlöndum síðan fyrir
kreppuna miklu og virðist þetta fara fram-
hjá mörgum . Í Japan varð ofmat 1980–
1990, sápukúlan sprakk og hagkerfið hefur
hökt síðan .
Vegna samtengingar markaða veraldar -
innar er hugsanlegt að þessar sápukúlur
springi í næstu niðursveiflu, jafnvel í keðju-
verkun, með afleiðingum sem erfitt er að sjá
fyrir . Því stærri sem þær ná að verða, því verra .
Ef þær springa eftir að stórframkvæmd um
lýkur verðum við býsna berskjölduð .
Svimandi fasteignaverð víða um heim
– júlí 2005
Stundum staðnar fasteignaverð fremur en lækkar . Björtustu vonir standa
til að vaxandi hagvöxtur og fjárfestingar
atvinnulífsins nái að fylla í skarðið sem hægt
kólnandi fasteignamarkaðir skilja eftir sig .
Vaxandi kaupmáttur nái að draga uppi og
byggja undir verðþróun sem áður fór fram
úr öðrum hagstærðum . Það eykur líkurnar
að reynt er að stýra þróuninni til betri vegar .
Hins vegar felst sérstök áhætta í því að ofmats
fasteigna gætir nú í fyrsta sinn víða um heim
síðan fyrir kreppuna miklu . Samtenging
fjármagns- og hlutabréfamarkaða veldur því
að erfitt er að fullyrða að nútímaleg hagstjórn
nái að koma í veg fyrir að þessar sápukúlur
springi í keðjuverkun með harkalegri
niðursveiflu í heimsbúskapnum . Sú staða sem
nú er uppi er einfaldlega áður óþekkt og að
ýmsu leyti viðsjárverð .
Hliðstæður í íslenskri og amerískri
hagþróun – júlí 2005
Vandséð er að okkur takist að hleypa loftinu varlega úr okkar heimatilbúnu
sápukúlu nema stjórn ríkisfjármála sé sterk .
Jákvæðir þættir eru þó að horfur eru á fram-
haldi stórframkvæmda, og það stuðlar að sínu
leyti að mjúkri lendingu hagkerfisins . Sérstak-
lega jákvætt er að nýmyndun sparnaðar í