Þjóðmál - 01.12.2008, Blaðsíða 47

Þjóðmál - 01.12.2008, Blaðsíða 47
 Þjóðmál VETUR 2008 45 Svona fæddust spekúlasjónirnar í huga Andrés Kostolanys . Mikilvægustu verk færi hans voru heilinn og reynslan . André hafði ekki mikið álit á gulldrengjum hlutabréfa- mark að ar ins . Þeir eru spilafíklar, sagði hann . Árangur þeirra er enginn til lengri tíma litið . Seðlabankinn og gjaldþrot ríkja Þegar André Kostolany vann sem verðbréfasali hjá þekktu bandarísku fjármálafyrirtæki í París sinnti hann mörgum frægum og sérvitrum viðskiptavinum . Einn þessara erfiðu viðskiptavina keypti oft frönsk ríkisskuldabréf . Hann krafðist þess alltaf að André sæi um þau kaup . Hvers vegna? Jú, vegna þess að hann treysti ekki franska ríkinu . Hann vildi að André skrifaði undir sem ábyrgðarmaður ef svo færi að franska ríkið yrði gjaldþrota og ófært um að greiða skuldabréfin . Þetta gerði André Kostolany með glöðu geði . Af hverju gerði hann það? Jú, sagði André, ríki fara ekki á hausinn, þau fella bara gengið! André Kostolany var viss í sinni sök . Engin ríki munu gera sig gjaldþrota . Þau munu fella gengið, sama hvað hver segir . Fella gengið og þannig vinna sig út úr vandræðum . En hvað skyldi André Kostolany hafa gert í dag? Hefði hann þorað að skrifa uppá fyrir franska ríkið? Núna getur franska ríkið nefnilega ekki fellt gengið . Það er horfið . Það fór með seðlabankanum . Seðlabanki Frakklands er ekki lengur við lýði . Hann er farinn úr landi – og þar með erum við komin að kjarna þessarar greinar . Hvað gerist þegar virkur seðlabanki þjóðfélagsins deyr? Þegar seðlabankinn í Danmörku fór til Þýskalands Hvernig þætti þér lesandi góður að búa við vaxtastig og lánskjör sem eru ekki í neinu samhengi við hinn efnahagslega raunveruleika í því þjóðfélagi sem þú býrð í, starfar eða rekur fyrirtæki? Hvorki í samhengi við verðbólgustig, atvinnustig, eftirspurn, framboð né gengi gjaldmiðils þíns? Eina samhengið sem þú gætir fundið við raunveruleikann væri eitt orð á blaði – „fastgengi“ . Þetta gerðist í Dan mörku árið 1982 . Þá var ákveðið með einu pennastriki að afnema hinn efnahagslega raunveruleika, ef svo má segja, og taka upp efnahagsstjórn sem mætti líkja við það að aka bifreið án útsýnisglugga . Þeir gangandi vegfarendur sem yrðu á vegi manns yrðu keyrðir miskunar laust niður . Öðru hverju myndi maður stoppa til að athuga hvort maður væri á réttri leið sam- kvæmt stöðu á staðsetningartæki í bifreiðinni . Það var svona sem hagstjórnin var í Dan- mörku á upphafsárum hinnar svoköll uðu fast- gengisstefnu og á þeim næstu 15 árum sem fylgdu . Með einni pólitískri ákvörðun var mælt svo fyrir, að gengi dönsku krónunnar ætti að fylgja gengi þýska marksins . Til þess að svo gæti orðið þurftu stýrivextir að vera svo miklu hærri en þeir annars hefðu þurft að vera, því það var hátt stýrivaxtastig sem átti að verja þessa einhliða bindingu við gjaldmiðilinn í Þýskalandi og átti að sjá til þess að það kæmi sem mestur erlendur gjaldeyrir í gjaldeyrisforðann í Danmörku, sem svo var notaður til þess að kaupa og selja krónur og erlendan gjaldeyri til varnar „föstu gengi“ við Þýskaland . Seinna meir varð þessi binding gagnkvæm . Fyrstu 7 árin, frá október 1983 fram til mars 1990, voru stýrivextir fastir 7,5% . Það var sem sagt engin stýrivaxtabreyting í heil 7 ár . Afleiðingarnar voru hörmulegar . Árið 1982 var ekki gott efnahagsástand í Danmörku . Olíukreppa hafði leitt til verðbólgu og stöðnunar og mikils halla á greiðslujöfnuði . Gegndarlaus skuldasöfnun og eyðslusemi ríkisstjórnar Ankers Jørgensens gerði illt verra . Við upphaf fastgengisstefnunnar voru um 250 .000 Danir atvinnulausir . En 12 árum seinna voru þeir orðnir 350 .000 talsins . Þær skatttekjur sem hefðu getað komið frá þessum 250–350 þúsund einstaklingum hefðu nægt til þess að greiða vexti af öllum erlendum skuld- um danska ríkisins . Mest varð atvinnuleysið árið 1994 þegar 12% vinnufærra manna þáðu
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Þjóðmál

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðmál
https://timarit.is/publication/1175

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.