Þjóðmál - 01.12.2008, Síða 43

Þjóðmál VETUR 2008 41
III
Greina má framangreind grunnviðhorf Antonins Scalia sem rauðan þráð í
gegnum atkvæði sem hann hefur skrifað og
átt aðild að í Hæstarétti Bandaríkjanna . Nefna
mætti fjölmörg dæmi . Hér verður að láta sitja
við að nefna þrjú, sem hvert með sínum hætti
sýnir hvernig grunnhugmyndir Scalia birtast í
dómstarfi hans .
a
Í fyrsta viðauka stjórnarskrárinnar er kveðið
á um vernd tjáningarfrelsis . Ákvæðið hvíldi
á sínum tíma á þeirri
hugsun að veita yrði
borgurum víðtækan
rétt til að tjá sig um
hvers kyns skoðanir
sínar . Að öðrum
kosti gætu ekki átt
sér stað þær rökræður
sem gerðu mönnum
kleift að velja þann
kost sem þeir álitu
bestan . Til þessa réttar
heyrði óhjákvæmilega
réttur til að gagnrýna
ríkjandi valdhafa
hverju sinni og tjá
andstöðu sína við þá . Meðal aðferða sem
sumir tóku upp til að tjá slíka andstöðu var að
brenna þjóðfána Bandaríkjanna . Þjóðþingið
brást við þessu með lagasetningu árið 1989
(The Flag Protection Act) . Ásamt fjórum
öðrum dómurum við Hæstarétt komst Scalia
að þeirri niðurstöðu að þessi lagasetning
bryti gegn reglunni um tjáningarfrelsi í fyrsta
viðauka stjórnarskrárinnar .
b
Hæstiréttur hafði í dómi árið 1986 komist að
þeirri niðurstöðu að réttur fólks af sama kyni
til kynmaka hvað við annað væri ekki varinn af
stjórnarskránni, einfaldlega vegna þess að hún
nefndi ekki slíkan rétt . Þar að auki styddist
slíkur réttur ekki við hefðbundin viðhorf í
Bandaríkjunum . Raunar hefði háttsemi af
þessu tagi beinlínis verið refsiverð í öllum
ríkjum Bandaríkjanna fram til ársins 1961 .
Sautján árum seinna (2003) reyndi aftur á
þetta í málinu Lawrence gegn Texas . Nú sagði
meirihluti Hæstaréttar einfaldlega „það var
þá, þetta er núna“ . Réttur samkynhneigðra
til kynmaka hver við annan var talinn varinn
af stjórnarskránni . Hin „lifandi stjórnarskrá“
hafði greinilega „þroskast“ . Scalia var vitaskuld
ósammála þessari meðferð á stjórnarskránni .
Afstaða hans er sú að til að breyta stjórnarskrá
þurfi að beita
þeirri aðferð sem
stjórnarskráin sjálf
kveður á um . Það er
vert fyrir lesendur
að veita því athygli
að Scalia tekur ekki
afstöðu til þeirrar
háttsemi sem um
ræðir í málinu,
enda telur hann að
persónuleg afstaða
dómara til málefnis
sem um er deilt hafi
ekki þýðingu þegar
leyst er úr því hvort
tiltekin réttindi njóti verndar stjórnarskrár .
Sjónarmið hans lúta aðeins að því að ákvörðun
um þetta heyri undir handhafa löggjafarvalds
þar til stjórnarskrá hefur verið breytt og kveðið
þar á um vernd þessa réttar .
c
Hæstiréttur Bandaríkjanna komst í frægum
dómi árið 1973 (Roe gegn Wade) að þeirri
niðurstöðu að réttur kvenna til fóstureyðingar
væri varinn af stjórnarskránni, þó að hvergi sé
þar minnst á slíkan rétt . Til þess að komast
að niðurstöðu um þetta hafði rétturinn
notað reglu sem er að finna í 14 . viðauka
Scalia dómari er eftirsóttur fyrirlesari .
Hér er hann á fyrirlestri í Princeton-háskóla .