Þjóðmál - 01.12.2008, Síða 46

44 Þjóðmál VETUR 2008
því það þýðir að hlúð er vel að mynt landsins .
Hlutverk seðlabanka getur því aldrei verið
ofmetið . En völd hans eru iðulega ofmetin .
Bókavinur minn André Kostolany
Ég hef lesið margar góðar bækur um æv-ina . Sumar hafa verið góðar en leiðin leg-
ar . En aðrar hafa verið það skemmtilegar og
jafnvel það góðar að ég hef lesið þær aftur og
aftur . Þegar ég rekst á bækur sem reynast mér
svona vel fer ég smám saman að kalla höf und-
inn bókavin minn . Einn slíkur er Ung verj-
inn André Kostolany . Hann fæddist í Búda pest
í Ungverjalandi árið 1906 og lést í París árið
1999, 93 ára að aldri .
Upphaflega ætlaði André að verða list fræð-
ingur og heimspek ingur . En föður hans leist
ekki á það og sendi því soninn í læri í korn-
kaup höll ina í París í Frakklandi . Um þær
mundir var korn kauphöllin í Ung verjalandi sú
stærsta í heiminum . Engu að síður var André
komið fyrir í læri hjá fjölskylduvini í kornkaup-
höll inni í París . Þetta varð upphafi ð á 70 ára
ferli André sem miðlari, verðbréfa sali og fyrst
og fremst sem spekúlant af Guðs náð .
Á fyrsta vinnudegi kom gamall og reyndur
maður til André til að segja honum að það
væri aðeins eitt sem hann þyrfti að vita til að
ná árangri í kauphöllinni: Í hverra höndum
eru bréfin? Eru þau í höndum kjána eða
hinna harðsoðnu? André gerði mikið úr því
að vera fyrst og fremst spekúlant og ekki
fjármálamaður eða hagspekingur . Spekúlant
var heiðursnafnbót, sagði André, því fjármál,
hagspeki og fjármálagerningar eru fyrst og
fremst handverk og list en ekki vísindi . André
átti árum saman fast pláss í þýska tímaritinu
Capital . Þar skrifaði hann um 400 greinar,
auk þess sem hann gaf út 13 bækur . Hann var
mikill bókamaður og átti stórt bókasafn .
Þegar ráðstefna ríkustu þjóða heimsins (G5
eða 7) var eitt sinn haldin í Frankfurt, fjár -
mála höfuðborg Þýskalands, fór hún fram í
há tíðarsal vísindaakademíunnar . En þetta
fannst André gersamlega óviðeigandi, ráð stefn-
ur um efnahags- og fjármál þjóða ætti að halda
í húsakynnum listaakademíunnar, þar ættu
svona ráðstefnur heima! Þetta hefur ekkert
með vísindi að gera, sagði André . Að sumu
leyti er hægt að samsinna þessu sjónarmiði
Andrés . Hagfræðin hefur ekki ennþá getað
útskýrt, með hjálp vísindaaðferða, hvað gerði
það að verkum að við urðum jafn rík og raun
ber vitni . Hvað kom hagvexti af stað eftir
15 .000 ára jafnvægi steinaldarsamfélagsins?
Og hvað fékk hagvöxt og alþjóðaviðskipti
síðar meir til að stöðvast öldum saman?
Ein frægasta spekúlasjón André átti sér stað
þegar Ronald Reagan og Michail Gorbatjov
hittust í Höfða í Reykjavík árið 1986 . Þá
sat André eins og venjulega í hægindastólnum
í bókaherberginu sínu, las blöðin og hlustaði
á útvarp . Hvaða þýðingu hafði þessi fundur
risaveldanna í Reykjavík? André velti vöngum
alllengi . Loks tók hann upp símann og hringdi
í kunningja sinn sem starfaði við kauphöll
eina í Evrópu . „Áttu eitthvað til sölu af
skuldabréfum rússneska keisarans frá árunum
1822 til 1910?“ spurði hann . Kunninginn
efaðist stórlega um geðheilsu André . Eftir
rússnesku byltinguna hafði Vladimir Lenín
nefnilega tilkynnt umheiminum að hin nýju
Sovétríki myndu ekki taka á sig ábyrgðir hins
fallna rússneska keisaradæmis . Ríkisskuldabréf
þessa fyrrverandi ríkis voru því fallin svo mikið
í verði að þau gengu á 0,25% af nafnverði .
Þessi skuldabréf keypti André Kostolany í
stórum stíl stuttu eftir fundinn í Höfða . Af
hverju? Jú, ég þekki mína menn, sagði André .
Ég spái því að samskipti Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna fari batnandi og Rússa vanti
peninga þegar að enduruppbyggingu kemur .
Þá munu mínir menn í Frakklandi og Evrópu
segja: Það er sjálfsagt að hjálpa, en kæru vinir,
hvað með gömlu skuldirnar? Fyrst verðið þið
að hreinsa upp gömlu skuldirnar, áður en
þið getið vænst hjálpar frá okkur . Þetta varð
raunin og André fékk 12% af nafnverði fyrir
bréfin sem hann keypti á 0,25% . Miklu meira
en hann hafði gert ráð fyrir að Sovétstjórnin
myndi samþykkja .