Þjóðmál - 01.12.2008, Qupperneq 62

60 Þjóðmál VETUR 2008
„Það er rétt að þessir erfiðleikar eru m .a .
vegna mistaka lánveitenda, lántaka, fjármála-
fyrirtækja, ríkisstjórna og eftirlitsaðila . En
þessir erfiðleikar eru ekki vegna mistaka hins
frjálsa markaðshagkerfis og lausnin felst ekki
í að reyna að gerbylta því . Lausnin felst í að
leysa þau vandamál sem að steðja, gera þær
umbætur sem við þörfnumst og halda áfram
til framtíðar með meginregluna um frjálsan
markað að leiðarljósi sem hefur skilað auði
og von í brjóst fólks um gervalla heims-
byggðina .“
Aldrei þessu vant hittu ræðuskrifarar Bush
höfuð ið á naglann, eins og hann hefði lík lega
orðað það .
Opinbert eftirlit
hvetur til ábyrgðarleysis
Þeir eru til sem vöruðu við stöðu íslensks banka kerfis og töldu blikur vera á lofti .
Þeir eru hinsvegar miklu fleiri sem stóðu
klapp andi á hliðarlínu útrásarinnar og af-
skrifuðu all ar efasemdaraddir sem óábyrgt
svarta galls raus . Það virtist sem menn hefðu
haft ofurtrú á bönkunum . Það á ekki aðeins
við um al menn ing, heldur einnig fjárfesta,
erlenda lán veit end ur, stjórnmálamenn, eft-
irlits aðila og aðra embættismenn .
Sömu oftrúar hefur ekki orðið vart
gagnvart öðrum grundvallaratvinnu grein um
þjóðarinnar, svo sem sjávarút vegi og stóriðju .
Þvert á móti hafa slíkar greinar held ur átt
undir högg að sækja í þjóðfélagsum ræð unni .
Fjármálastarfsemi, sjávarútvegur og stór-
iðja hafa allar skapað þjóðinni miklar tekjur .
Það sem aðgreinir fjármálastarfsemi frá sjáv-
arútvegi og stóriðju er hinsvegar það stranga
lagaumhverfi og mikla eftirlit sem fjár mála-
starfsemin býr við .
Það má því leiða líkur að því að tilvist regln-
anna og eftirlitsins hafi átt ríkan þátt í því að
skapa þá ofurtrú á bönk unum, sem fór ekki
framhjá neinum . Af hverju ættu menn að
leggja kostnað og vinnu í að fylgjast með hvað
verður um sparnaðinn þeirra ef ríkið gerir það
fyrir þá?
Reglur valda ógagnsæi
Það er markaðsaðilum eðlislægt að leita stöðugt leiða til að hámarka hagnað með
sem minnstri áhættu . Þegar löggjafinn sníður
mönnum þrengri stakk, og herðir reglur, þá
aðlaga fjármálafyrirtæki sig að nýju umhverfi
og leita annarra leiða .
Það er eðlilegt að ætla að einkafyrirtæki gangi
nákvæmlega jafnlangt og löggjafinn leyfir . Á
herðum atvinnurekenda liggur einfaldlega sú
kvöð frá hluthöfum að hámarka hagnað innan
þess lagaramma sem hið opinbera setur þeim .
Geri þeir það ekki eru þeir að ganga á hag hlut-
hafa . Gangi þeir hins vegar of langt, þá er það
opinberra eftirlitsaðila að refsa hluthöfum með
því að beita viðeigandi úrræðum gegn félag inu .
Þetta er fín lína og flest fyrirtæki athafna sig á
línunni – hvorki utan hrings né innan .
Þannig hefst víxlverkun sem gengur út á
að hið opinbera og fjármálafyrirtæki reyna að
sjá hvort við öðru . Þegar samkeppnisstaðan
um besta fólkið er mjög skökk, eins og hún
hefur verið á undanförnum góðæristímum, er
enginn vafi á því hver fer með sigur af hólmi .
Eftir því sem reglurnar verða flóknari og
viðameiri verða viðbrögð fjármálafyrirtækja
enn viðameiri og flóknari . Slíkt gerir það að
verkum að úr verða fjármálaafurðir sem eru
mjög flóknar og ógagnsæjar . Þannig verða
til fyrirbæri, eins og skuldabréfavafningar,
sem geta eftir atvikum verið settir saman af
mönnum sem skilja þá ekki til hlítar og seldir
öðrum aðilum, sem skilja þá enn síður . Bæði
kaupandinn og seljandinn eru svo undir eftirliti
aðila sem skilur enn síður hvernig þessir hlutir
virka . Flækjustigið veldur því ógagnsæi og
skilningsleysi allra hlutaðeigenda og það leiðir
til þess að hvorki bankarnir né eftirlitsaðilar
hafa nægjanlegan skilning á stöðunni, eða
hvernig ytri þættir munu hafa áhrif á hana .
Önnur ríkisafskipti
Framsóknarflokkurinn horfði fram á mikið fylgis hrun fyrir alþingiskosningarnar
2003 . Til þess að bregðast við því lofaði hann