Þjóðmál - 01.12.2008, Page 87

Þjóðmál VETUR 2008 85
1935 og lærði þar gullsmíði . Hann bjó þar til
1947, er hann færði sig með konu sinni um
set til Akureyrar . Hann var um skeið ritstjóri
Mjölnis, blaðs Sósíalistaflokksins á Siglu firði,
og Verkamannsins, blaðs flokksins á Ak ur eyri .
Þau hjón fluttust í Kópavog 1953, og starf-
aði Ásgrímur á Þjóðviljanum og síðar í Út-
vegs bankanum, en fékkst við þýðingar í tóm-
stundum . Hann lést 1996 .100 Angantýr Guð-
mundsson fæddist 1904, sonur Guðmundar
Guð mundssonar skólaskálds . Hann stundaði
verka mannastörf á Siglufirði og var einn af stofn-
endum kommúnistaflokksins 1930 . Hann var
rekinn úr kommúnistaflokknum á Siglu firði í
hreinsunum vorið 1934,101 svo að líklega hefur
hann verið í Moskvu fyrir þann tíma, sé það rétt,
að hann hafi dvalist þar við nám . Angantýr lét
ekkert eftir það að sér kveða í röðum kommúnista
eða sósíalista . Hann lést 1971 .102
Eðli Komintern-skólanna
og námsefni í þeim
Þótt leynd hvíldi yfir byltingarnáminu í Moskvu, hirtu forystumenn hinnar
alþjóðlegu kommúnistahreyfingar ekki um að
fela tilgang þess . Dmitrí Manúilskí, sem var
um skeið forseti Kominterns, sagði í ræðu í
Lenínskólanum 1930:103
Í átökunum milli kommúnisma og auðvalds er
óhjá kvæmilegt, að fyrr eða síðar sverfi til stáls . Það
100 Páll Halldórsson: „Ásgrímur Albertsson,“ Mbl. 30 .
október 1996, Benedikt Sigurðsson: „Ásgrímur Albertsson,“
Mbl. 1 . nóvember 1996 . Ekki er minnst á neina
Moskvudvöl í þessum greinum, heldur, að Ásgrímur hafi
setið í félagsmálaskóla í Svíþjóð .
101 Þeir Gísli Indriðason og Angantýr voru báðir reknir
úr flokknum þá um vorið, sbr . fjölritað blað kommúnista á
Siglufirði, Ungkommúnistann .
102 Sjá m . a . minningargrein um dóttur hans, Hjördísi
Jóhannsdóttur (sem ættleidd var af eiginmanni barnsmóður
hans), í Mbl. 17 . ágúst 1995 .
103 Sjá Joseph Z . Kornfeder, sem var bandarískur kommún -
isti og nemandi í Lenínskólanum, m . a . í American Mercury,
júlí 1963 . Aðrir efast um, að rétt sé haft eftir Manúilskí, enda
hafi aðrar heimildir um hana en frásögn Kornfeders ekki
komið fram . Hitt er annað mál, að þessi orð eru í sama anda
og önnur frá kommúnistaleiðtogum Stalínstímans .
getur varla gerst fyrr en eftir ein 20-30 ár . Sigur-
von eigum vér því aðeins, að oss takist að koma
óvininum á óvart . Við verðum að svæfa borgara-
stéttina . Það munum vér gera þann veg, að hleypa
af stað mestu friðarsókn, er um getur . Mun þá rísa
hrifningaralda, og í hinu og þessu hljótum vér að
hliðra til . Auðvaldsríkin, rotin og sauðheimsk,
munu hlakkandi samstarfa oss við eyðileggingu
sjálfra sín . Þeim er tamt að fagna hverju vinarhóti .
En um leið og slakað er á vörnunum, munum vér
láta reiddan hnefa mala þau mjölinu smærra .
Vitnaði Gunnar Gunnarsson rithöfundur til
orða Manúilskís í uppgjöri sínu við komm-
únismann árið 1954 .104 Jón Ólafsson gerir
hins vegar lítið úr byltingarþættinum í
skólum Kominterns, njósnum, vopnaburði,
neðanjarðarstarfi og skemmdarverkum . Hann
segir í Nýrri sögu: „Norrænir kommúnistar
virðast litla þjálfun hafa fengið í öðru en
bóklegum greinum marx-lenínisma .“105 Hann
hnykkir á þessu í Kæru félögum: „Það er ekki
að sjá af þeim heimildum, sem aðgengilegar
eru úr Norðurlandadeildum Lenínskólans og
Vesturskólans, að sérstök áhersla hafi verið
lögð á praktíska byltingarstarfsemi, svo sem
njósnir, undirróður og hvers kyns mold-
vörpustarfsemi .“106
Þessar fullyrðingar Jóns Ólafssonar eru ekki
í samræmi við heimildir, jafnt þær, sem hann
hefur kynnt sér, og aðrar, sem aðgengilegar
eru, en hann ekki notað . Þeir þrír íslensku
námsmenn, sem eitthvað sögðu frá skólunum,
skýrðu til dæmis hver og einn frá því, að þeir
hefðu lært einhvern vopnaburð .107 Nægar
aðrar heimildir eru til um, að þetta voru þjálf-
unarbúðir fyrir byltingarmenn ekki síður en
eiginlegir skólar . Sérstaklega var kennt, hvernig
ná ætti ýmsum samtökum á sitt vald og beita
þeim í þágu kommúnista, hrinda af stað
104 „Ræða Gunnars Gunnarssonar,“ Mbl. 7 . nóvember
1954 .
105 Jón Ólafsson: „Í læri hjá Komintern,“ Ný saga (1997),
bls . 6 .
106 Jón Ólafsson: Kæru félagar, bls . 52 .
107 Þsk . Skjalasafn verkalýðshreyfingarinnar . Einkasafn
Andrésar Straumland . 01 1/3 . Dagbók 1930 . Árni Snævarr:
Liðsmenn Moskvu, bls . 48; Benjamín H. J. Eiríksson í
stormum sinna tíða, bls . 129 .