Þjóðmál - 01.12.2008, Page 90

88 Þjóðmál VETUR 2008
ferðaiðnaður, þó honum fylgi ekki mikil uppgrip,
hjálpar hann að halda uppi samgöngum og því
framboði í veitinga rekstri og menningu sem við
viljum hafa . Þar að auki skapar hann mörg störf
á tímum þegar þörf á vinnuafli flestum greinum
fer minnkandi .“
Boðskapur af þessu tagi þótti kannski
gamaldags, þegar hann var kynntur árið 1995,
en á hann ekki einmitt við núna? Athygli vekur,
að þeir félagar vekja ekki máls á því, að Íslend-
ingar eigi þess kost að láta verulega að sér kveða í
bankarekstri, verslun og viðskiptum .
Guðmundur Magnússon svarar ekki spurn-
ingum um, hvers vegna þjóðar bú skap urinn
tók nýja og í sjálfu sér óvænta stefnu . Hann
dregur athyglina hins vegar að hinu daglega
lífi, ríkidæmi og fátækt, og hinum félagslegu og
menningarlegu þáttum þjóðfélagsþróunar innar .
Guðmundur sækir þjóðfélagslýsingu sína
eink um til fjölmiðla, hann ritar lipran stíl og er
naskur á að finna vörður, sem gera ferðalagið með
honum frá fortíð til samtíðar skemmtilegt . Von-
andi höfðar bókin til ungs fólks og verður nýrri
kynslóð hvatning til að huga að þeim grunn -
gildum, sem nefnd eru til sögunnar, og Guð-
mundur telur hafa orðið illa úti í auð sældinni .
Víða er komið við til að lýsa áhrifum og
ítökum auðmanna . Vitnað er í blaðagrein eftir
Hjörleif Guttormsson frá 2006 um nýja stétt
landeigenda, það er þá, sem kaupa jarðir til
þess að eignast veiðirétt eða jafnvel loka heilum
dölum fyrir almennri umferð . Þaðan er síðan
horfið beint til Þingvalla sumarið 2008 og sagt,
að ákvörðun forráðamanna þjóðgarðsins um að
banna notkun þyrlna við sumarbústaðabyggingar
þar á liðnu sumri skerpi „þá dapurlegu mynd
sem Hjörleifur dregur upp“ .
Samlíkingin er langsótt en hún verður Guð-
mundi tilefni til að lýsa þeirri skoðun, að sum-
arbú stað ir í þjóðgarðinum stríði gegn lögum
um hann frá 1928 og síðan segja: „Aldrei hefur
fengist fullnægjandi skýring á því hvernig og
hvers vegna ýmsir svokallaðir „betri borgarar“
fengu á sínum tíma leyfi Þingvallanefndar til að
byggja þessi hús .“
Að kenna leyfi Þingvallanefnda fram undir
lok sjöunda áratugarins um smíði tæplega 90
sumarbústaða í þjóðgarðinum við lögbrot stenst
ekki . Hitt er, að í þingsályktun um Þing velli, sem
samþykkt var 15 . september 1919 er sérstakur
liður um, að komið skuli í veg fyrir, að einstakir
menn eða félög reisi sumar bústaði eða nokkur
skýli á Þingvöllum, en þá var þjóðgarðssvæðið
skilgreint mun minna en síðar varð .
Þótt ég hafi ekki leitað það uppi í tilefni af
þessari umsögn, minnist ég að hafa lesið eftir
Jónasi Jónssyni frá Hriflu, að hann vildi fá þá, sem
Guðmundur nefnir „betri borgara,“ í þjóðgarðinn
á Þingvöllum til að hugmynd in um verndun og
verðuga reisn staðarins nyti stuðn ings þeirra . Hér
var sem sagt um pólitíska ákvörð un að ræða í því
skyni að efla stuðning við þjóð garðinn .
Bók Guðmundar sýnir, að ýmsir hafa síðan
fetað í fótspor Jónasar frá Hriflu til að auka
veg sinn og virðingu með því að slá sér upp í
samneyti við „betri borgarana“ og gildi þeirra
hefur hin síðari ár verið mælt í hundruðum
milljóna ef ekki milljörðum króna .
Ég er ekki sammála Guðmundi um, að bústað-
ir, sem reistir hafa verið á Þingvöllum hin síðari
ár á grunni gamalla bústaða, sem margir voru
að hruni komnir, séu „sannkölluð umhverfislýti
á þessum stað“ – og sumir þeirra jafnist á við
„einbýlishús að stærð“, þegar stærðarmörkin eru
90 fermetrar, nema um sé að ræða stærri eldri
bústað . Við endurreisn eða endurgerð sumarhúsa
hefur þeirri einföldu stefnu verið fylgt, að nútíma
húsagerðarlist ætti erindi inn í þjóðgarðinn .
Úr því að Guðmundur kýs að ræða um
Þingvelli í bók sinni, hefði verið sanngjarnt að
hann hefði litið þess, sem þar hefur verið gert
hin síðari ár til að auka samkennd og auð velda
öllum almenningi aðgengi að staðnum með
stórefldu fræðslustarfi og skráningu Þing valla á
heimsminjaskrá UNESCO .
Íslensk tunga er Guðmundi hugleikin eins og
sagan . Hann gagnrýnir réttilega þá sér kennilegu
þjónkun við viðskiptalífið, að vilja skylda alla
Íslendinga til að vera jafnfærir á ensku og íslensku .
Guðmundur vitnar í Kristján B . Jónasson, for-
mann Félags íslenskra bókaútgefenda, sem tók
upp hanskann fyrir móðurmálið með þessum
spurn ingum í blaða grein: „Erum við hér vegna
bank anna? Eða vegna þess að við viljum búa í
sam félagi þar sem við getum skilið forfeður okkar,
tal að saman á okkar móðurmáli, lesið bókmenntir
okk ar og þurfum ekki að fara á enskunám skeið til
að skrifa formanni viðskipta nefndar bréf?“