Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2015, Síða 57

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 91. árg. 2015 53
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
grunni. Jafnframt byggðist hún á gæðastöðlum eins og
um lengd námsefnis, gagnvirkum kennsluaðferðum og
mikilvægum áherslum og var að því leyti líklegri en námsefni,
sem ekki uppfyllir þessi skilyrði, til að ná árangri. Takmarkanir
rannsóknarinnar fólust í því að valinn var einn árgangur úr einum
grunnskóla í Reykjavík eftir hentugleika án samanburðarhóps
og því ekki unnt að alhæfa um niðurstöður á alla 13 ára
unglinga. Þá er ljóst að gera má ráð fyrir svarskekkjum þegar
um sjálfsmatslista hjá unglingum er að ræða. Rannsóknarsniðið
var auk þess takmarkað að því leyti til að það náði yfir stuttan
tíma. Á þessum átta vikum, sem kynfræðslan átti sér stað, gátu
einnig ýmsir aðrir áhrifaþættir haft sitt að segja, eins og áhorf á
bíómyndir, netnotkun og fleira í umhverfi unglingsins.
Ályktanir
Sýnt hefur verið fram á að alhliða kynfræðsla í grunnskólum
sé skilvirk leið til þess að bæta kynheilbrigði unglinga. Lítið er
til af rannsóknum um árangur alhliða kynfræðslu í skólum á
Íslandi. Þessi rannsókn bætir við þá þekkingu. Þetta frummat
á kynfræðsluefninu Kynveruleiki í ljósi kynheilbrigðis gefur
vísbendingar um gagnsemi efnisins en það þarf samt að kanna
það frekar áður en það er almennt tekið upp í skólum. Æskilegt
væri að gera langtímarannsókn á áhrifum alhliða kynfræðslu.
Þakkir
Við viljum þakka einstakt samstarf við skólastjórnendur,
kennara, námsráðgjafa og hjúkrunarfræðing viðkomandi skóla.
Einnig viljum við þakka skilning foreldra á því að unglingar
þeirra tækju þátt í rannsókninni. Síðast en engan veginn síst
viljum við þakka þeim nemendum sem í tvígang svöruðu
könnununum og lögðu þar með ómetanlega af mörkum til
þekkingarþróunar á þessu sviði. Einnig þökkum við fyrir styrk til
þessarar rannsóknar úr forvarnasjóði Lýðheilsustöðvar.
Heimildir
Aarons, S., Jenkins, R.R., Raine, T.R., El­Khorazaty, M.N., Woodward, K.M.,
Williams, R.L., Clark, M.C., og Wingrove, B.K. (2000). Postponing sexual
intercourse among urban junior high school students: A randomized
controlled evaluation. Journal of Adolescent Health, 27, 236­247.
Arna Axelsdóttir, Álfheiður Atladóttir, Heiða Sigríður Davíðsdóttir, Kristín
Skúladóttir, Kristrún Þóra Ríkharðsdóttir, Rannveig Rúnarsdóttir og
Sigfríður Héðinsdóttir (1990). Könnun á kynfræðsluefninu Lífsgildi og
ákvarðanir. Óbirt BS­ritgerð: Hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands.
Bender, S.S., Geirsson, R.T., og Kosunen, E. (2003). Trends in teenage
fertility, abortion and pregnancy rates in Iceland compared with
other Nordic countries, 1976­99. Acta Obstetricia et Gynecologica
Scandinavica, 82, 38­47.
Carvajal, S.C., Parcel, G.S., Banspach, S.W., Basen­Engquist, K., Coyle,
K.K., Kirby, D., og Chan, W. (1999). Psychosocial predictors of delay of
first sexual intercourse by adolescents. Health Psychology, 18 (5), 443­
452.
Coyle, K.K., Kirby, D.B., Marin, B.V., Gomez, C.A., og Gregorich, S.E.
(2004). Draw the line/respect the line: A randomized trial of a middle
school intervention to reduce sexual risk behaviors. American Journal of
Public Health, 94 (5), 843­851.
Coyle, K., Basen­Engquist, K., Kirby, D., Parcel, G., Banspach, S., Collins,
J., Baumler, E., Carvajal, S., og Harrist, R. (2001). Safer choices:
Reducing teen pregnancy, HIV, and STDs. Public Health Reports, 116,
82­93.
Currie, C., Zanotti, C., Morgan, A., Currie, D., deLooze, M., Roberts, C.,
Samdal, O., Smith, O.R.F., og Barnekow, V. (2012). Social determinants
of health and well-being among young people: Health Behaviour in
School-Aged Children (HBSC) study: International report from the
2009/2010 survey. Kaupmannahöfn: World Health Organization. Sótt 7.
mars 2014 á http://www.hbsc.org/publications/international/.
Hubbard, B.M., Giese, M.L., og Rainey, J. (1998). A replication study of
reducing the risk: A theory­based sexuality curriculum for adolescents.
Journal of School Health, 68 (6), 243­247.
Kirby, D.B., Laris, B.A., og Rolleri, L.A. (2007). Sex and HIV education
programs: Their impact on sexual behaviors of young people throughout
the world. Journal of Adolescent Health, 40, 206­217.
Kirby, D., og Lepore, G. (2007). Sexual risk and protective factors: Factors
affecting teen sexual behavior, pregnancy, childbearing and sexually
transmitted disease: Which are important? Which can you change?
ETR Associates. Sótt 6. júní 2014 á https://thenationalcampaign.org/
resource/sexual­risk­and­protective­factors%E2%80%94full­report.
Kirby, D.B., Baumler, E., Coyle, K.K., Basen­Engquist, K., Parcel, G.S.,
Harrist, R., og Banspach, S.W. (2004). The “Safer Choices” intervention:
Its impact on the sexual behaviors of different subgroups of high school
students. Journal of Adolescent Health, 35 (6), 442­452.
Kirby, D.B. (2001). Emerging answers. Research findings on programs to
reduce teen pregnancy. Washingtonborg: The National Campaign to
Prevent Teen Pregnancy.
Kirby, D.B. (2002). Effective approaches to reducing adolescent unprotected
sex, pregnancy and childbearing. The Journal of Sex Research, 39 (1),
51 57.
Kirby, D., Barth, R.P., Leland, N., og Fetro, J.V. (1991). Reducing the risk:
Impact of a new curriculum on sexual risk­taking. Family Planning
Perspectives, 23 (6), 253­264.
Kjaer, S.K., Jensen, K.E., Munk, C., Sparen, P., Tryggvadottir, L., Liaw,
K.L., Dasbach, E., og Nygard, M. (2011). Women’s sexual behavior.
Population­based study among 65.000 women from four Nordic
countries before introduction of human papillomavirus vaccination. Acta
Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 90 (5), 459­467.
Mennta­ og menningarmálaráðuneytið (2013). Aðalnámskrá grunnskóla,
almennur hluti 2011, greinasvið. Sótt 7. mars 2014 á http://www.
menntamalaraduneyti.is/utgefid­efni/namskrar/adalnamskra­grunnskola/.
Murphy, D.A., Rotheram­Borus, M.J., og Reid, H.M. (1998). Adolescent
gender differences in HIV­related sexual risk acts, social­cognitive factors
and behavioral skills. Journal of Adolescence, 21 (2), 197­208.
National Guidelines Task Force (2004). Guidelines for comprehensive
sexuality education (3. útg.). New York: Sexuality Information and
Education Council of the United States (SIECUS).
NOMESCO (2013). Health statistics in the Nordic Countries.
Kaupmannahöfn: NOMESCO.
PAHO [Pan American Health Organization] og WHO [World Health
Organization] (2000). Promotion of sexual health recommendations for
action. Antigua Guatemala: PAHO og WHO.
Raffaelli, M., Bogenschneider, K., og Flood, F.F. (1998). Parent-teen
communication about sexual topics. Faculty Publications, Department of
Psychology, Paper 98. Sótt 6. júní 2014 á http://digitalcommons.unl.edu/
cgi/viewcontent.cgi?article=1097&context=psychfacpub.
Ragnheiður Eiríksdóttir (1995). Kynfræðsluefnið Lífsgildi og ákvarðanir:
Forprófun mælitækis. Óbirt BS­ritgerð: Hjúkrunarfræðideild Háskóla
Íslands.
Schaalma, H.P., Kok, G., Bosker, R.J., Parcel, G.S., Peters, L., Poelman, J.,
og Reinders, J. (1996). Planned development and evaluation of AIDS/
STD education for secondary school students in the Netherlands: Short­
term effects. Health Education Quarterly, 23 (4), 469­487.
Sóley S. Bender (2006). Kynlífsheilbrigði: Frá þögn til þekkingar. Tímarit
hjúkrunarfræðinga, 82 (4), 46­50.
Sóley S. Bender (2012). Ferlismat á nýju kynfræðsluefni fyrir unglinga. Tímarit
hjúkrunarfræðinga, 88 (4), 48­56.
Thomas, H., DiCenso, A., og Griffith, L. (1998). Adolesecent sexual
behaviour: Results from an Ontario sample. Canadian Journal of Public
Health, 89 (2), 90­93.
Tortolero, S.R., Markham, C.M., Peskin, M.F., Shegog, R., Addy, R.C.,
Escobar­Chaves, S.L., og Baumler, E.R. (2010). It’s your game: Keep it
real: Delaying sexual behavior with an effective middle school program.
Journal of Adolescent Health, 46 (2), 169­179.
Wellings, K., Wadsworth, J., Johnson, A.M., Field, J., Whitaker, L., og Field,
B. (1995). Provision of sex education and early sexual experience: The
relation examined. British Medical Journal, 311, 417­420.
WAS [World Association for Sexual Health] (1999). Declaration of sexual
rights. Sótt 6. mars 2014 á http://www.worldsexology.org/resources/
declaration­of­sexual­rights/.
Zimmerman, R.S., Cupp, P.K., Donohew, L., Sionean, C.K., Feist­Price,
S., og Helme, D. (2008). Effects of a school­based, theory­driven HIV
and pregnancy prevention curriculum. Perspectives on Sexual and
Reproductive Health, 40 (1), 42­51.