Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Blaðsíða 13

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 2010 9
european
resuscitation
council
www.erc.edu | info@erc.edu - www.endurlifgun.is
Útgefið október 2010: European Resuscitation Council Secretariat vzw, Drie Eikenstraat 661, 2650 Edegem, Belgium
Vörutilvísun: Poster_10_ALS_01_01_ICE Höfundarréttur: European Resuscitation Council Secretariat
sérhæfð endurlífgun
Almennt vinnuferli
Er meðvitundarleysi til staðar?
Andar ekki eða aðeins stöku andköf
Kalla til bráðateymi
Hnoð og blástur 30:2
Tengja hjartastuðtæki / hjartarafsjá
Hafa sem minnst rof á hnoði
Stuðvænn taktur
Sleglatif (VF) eða
púlslaus
sleglahraðtaktur (VT)
Ekki stuðvænn taktur
Rafvirkni án
dæluvirkni (PEA) eða
rafleysa (Asystole)
1 rafstuð
Halda endurlífgun áfram
án tafar í 2 mínútur
Hafa sem minnst rof á
hjartahnoði
Blóðflæði komið á aftur
Greina takt
Á mEðAn EnduRlíFgun ER í gAngi
• Tryggja gott hnoð: hraða, dýpt og slökun
• Skipuleggja aðgerðir áður en endurlífgun er rofin
• Gefa súrefni
• Íhuga sérhæfða öndunarhjálp og notkun koltvísýringsnema
• Stöðugt hjartahnoð þegar búið er að tryggja öndunarveginn
• Æðaaðgengi (æðaleggur, beinmergsnál)
• Gefa adrenalín á 3 - 5 mínútna fresti
• Leiðrétta meðhöndlanlegar orsakir
mEðhöndlAnlEgAR oRSAkiR
• Hypoxia (súrefnisskortur)
• Hypovolaemia (of lítið blóðrúmmál)
• Hypo-/hyperkalaemia/metabolic (kalíumofgnótt/
-brestur/efnaskiptatruflanir)
• Hypothermia (ofkæling)
• Thrombosis (segamyndun)
• Tamponade - cardiac (gollurshúsvökvi)
• Toxins (eitranir)
• Tension pneumothorax (þrýstingsloftbrjóst)
TAFARlAuS mEðFERð EFTiR
EnduRlíFgun
• Nota ABCDE nálgunina
• Hæfileg súrefnisgjöf og
öndunaraðstoð
• 12 leiðslu EKG
• Meðhöndla orsök
• Hitastjórnun / kæling
Halda endurlífgun áfram
án tafar í 2 mínútur
Hafa sem minnst rof á
hjartahnoði
milli grunnendurlífgunar og sérhæfðrar
endurlífgunar frekar óljós en í rauninni
er endurlífgun samfella sem byggist á
heilbrigðri skynsemi björgunarmanna
(Deakin o.fl., 2010b). Eftirfarandi þættir
eiga allir við um hjartastopp inni á
sjúkrahúsum (sjá mynd 4):
• Mikilvægt er að átta sig strax á að
hjartastopp hafi átt sér stað.
• Kalla skal á viðeigandi hjálp með því að
hringja samkvæmt fyrirframákveðinni
viðbragðs áætlun.
• Hefja skal endurlífgun þegar í stað
með viðeigandi öndunarhjálparbúnaði
sé hann til staðar og gefa rafstuð
ef taktur sjúklingsins er annaðhvort
sleglatif eða púlslaus sleglahraðtaktur.
Markmiðið er að gefa rafstuð innan
þriggja mínútna.
Á öllum deildum sjúkrahúsa ætti að vera
auðvelt að komast að endurlífgunarbúnaði
og lyfjum svo hægt sé að hefja endurlífgun
sem fyrst en deildirnar eru misvel búnar,
allt frá grunnbúnaði til sérhæfðari búnaðar
sem tengist starfsemi deildarinnar. Best er
ef búnaður og lyf eru sett fram á staðlaðan
hátt á hverri stofnun fyrir sig en það tryggir
að auðveldara sé fyrir endurlífgunarteymi
eða sérfræðinga að vinna hvar sem er ef
þeir þekkja búnaðinn (Deakin o.fl., 2010b).
Lögð er áhersla á að sem minnstar tafir
verði á hjartahnoði í endurlífgun eins og
komið hefur fram en einungis á að gera
stutt hlé til þess að framkvæma sérstakar
aðgerðir. Þeir sem hjartahnoða verða
fljótt þreyttir og því þarf að tryggja að
reglulega sé skipt um hnoðara. Best er
að þau skipti verði þegar taktgreining fer
fram og mega skiptin alls ekki hafa þau
áhrif að hjartahnoðið tefjist með einhverju
móti (Deakin o.fl., 2010b).
Dregið er úr áherslu á barkaþræðingu
snemma í ferlinu nema hún sé gerð af
sérþjálfuðum einstaklingi þannig að lítil
töf verði á hjartahnoði. Einnig er lögð
meiri áhersla á notkun koltvísýringsnema
(capnography) til að staðfesta stöðu
barkarennu, meta gæði endurlífgunar og
til að sjá vísbendingar um að blóðflæði
sé aftur hafið. Þegar eiginlegri blóðrás
hefur verið komið á skal fylgjast með
súrefnismettun í slagæðum (SaO2) og
halda SaO2 á bilinu 94­98% þar sem
sýnt hefur verið fram á að súrefnisofgnótt
í blóði getur valdið skaða (Deakin o.fl,.
2010b). Sjá vinnuferli um sérhæfða
endurlífgun á mynd 2.
Lyfjameðferð
Vægi lyfjagjafar við endurlífgun minnkar
jafnt og þétt með útgáfu nýrra leið beininga
og er skýringuna helst að finna í því að
litlar sannanir eru fyrir því að lyfjagjöf í
endurlífgun auki líkurnar á að sjúklingurinn
lifi hjartastoppið af. Skammtastærð og tíðni
adrenalíngjafar er þó hin sama og áður.
Hjá sjúklingi í sleglatifi eða púlslausum
sleglahraðtakti skal gefa 1 mg af adrenalíni
eftir þriðja stuð eða um leið og hjartahnoð
er hafið á nýjan leik og síðan á 3­5
mínútna fresti (í öðrum hverjum hring
endurlífgunar). Amíódarón, 300 mg, er
einnig gefið eftir þriðja stuð. Hins vegar
er adrenalín gefið strax og hægt er að
komast í æð þegar um rafleysu (asystole)
eða rafvirkni án dæluvirkni (PEA) er að
ræða. Notkun atrópíns við rafleysu og
rafvirkni án dæluvirkni hefur verið hætt í
nýju leiðbeiningunum. Einnig er ekki lengur
neitt sem bendir til gagnsemi þess að gefa
lyf í barkarennu hjá fullorðnum í endurlífgun
heldur kemur til greina að gefa lyf um
beinmergsnál ef ekki er hægt að komast í
útlæga bláæð (Deakin o.fl., 2010b).
Kæling eftir endurlífgun
Meiri áhersla er nú lögð á meðferð eftir
endurlífgun og því haldið fram að vel
skipulagt vinnuferli í meðferð sjúklinga
eftir endurlífgun geti aukið lífslíkurnar.
Mælt er með kælingu eftir endurlífgun
Mynd 2. Sérhæfð endurlífgun.