Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Blaðsíða 53

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 2010 49
fari saman. Þetta á til dæmis við um
einstaklinga með langvinna bakverki og
endurkomu þeirra til vinnu (sjá töflu 1). Í
rannsókn, sem hún byggist á, voru borin
saman tegund úrræða og langtímaárangur
í sex löndum. Niðurstöður bentu óyggjandi
til þess að vinnutengingin skipti gríðarlega
miklu máli eins og sjá má þegar hlutfall
langtímaárangurs í atvinnuþátttöku er
skoðaður í þátttökulöndunum. Aðrir þættir,
sem hafa áhrif, tengjast vinnu og bótarétti
en þeir koma ekki fram í töflunni. Taflan
sýnir hlutfall einstaklinga í þýðinu sem
fengu þá meðferð og úrræði sem tilgreind
eru (Anema o.fl., 2009) og árangur þeirra.
Niðurstöður rannsókna sýna að vinnan
hefur meðferðargildi og að vinna er
almennt góð fyrir bæði andlega og
líkamlega heilsu en líkur á endurkomu
til vinnu minnka í hlutfalli við tímalengd
frá vinnu (Waddell og Burton, 2006).
Rannsóknir sýna einnig að fyrir fólk með
algengan heilsuvanda er vinnan hluti
af bataferlinu, ýmist í kjölfarið á eða
samfara heilbrigðisþjónustu og aðlögun
á vinnustað (Waddell o.fl., 2008).
Læknar eru hliðverðir að veikindalaunum
og bótakerfi. Útgáfa veikindavottorða er
hluti af þjónustu þeirra en þau staðfesta
þörf einstaklinga fyrir veikindafjarvist á
launum eða bótum meðan þeir ná sér eftir
veikindi eða slys. Nú er ekki lengur talið að
alltaf sé nauðsynlegt fyrir fólk að vera búið
að ná sér að fullu eftir veikindi eða slys áður
en það fer aftur í vinnu. Í ljósi þess væri
gagnlegt ef læknisvottorð gætu líka þjónað
þeim tilgangi að gefa atvinnurekandanum
og starfsmanninum tækifæri til að gera
áætlun hvernig endurkomu til vinnu skuli
háttað. Núverandi gerð læknisvottorða
hefur miklar takmarkanir hvað þetta
varðar. Þau nefna ástæður veikinda eða
veikindafjarveru en ekki afleiðingar þeirra
og hjálpa því hvorki starfsmanninum né
atvinnurekandanum við að meta hvort
og að hve miklu leyti einstaklingurinn
getur hugsanlega sinnt hlutavinnu eða
hluta venjubundinna verkefna. Í nýjum og
endurbættum læknisvottorðum, bæði í
Skandinavíu og í Bretlandi, er gert ráð
fyrir að bent sé á hvað einstaklingurinn
getur gert þrátt fyrir veikindin eða hvað
skal sérstaklega varast og eiga þau að
vera leiðbeinandi um hvort og hvernig
vinnuaðlögun kemur til greina (Department
for Work and Pensions / Department of
Health, 2008).
Bæði læknar og aðrir hafa velt vöngum
yfir því hvort læknar séu alltaf best til þess
fallnir að gefa út vottorð um starfsgetu
vegna þess að þeir hafi ekki sérþekkingu á
sambandi vinnu og heilsu. Atvinnurekendur
hafa líka oft gagnrýnt lækna vegna
þess sem finnst vera örlæti þeirra á að
skuldbinda fyrirtæki og opinbera aðila til
að greiða fólki laun fyrir að vera ekki í vinnu
(Hussey o.fl., 2004). Annað vandamál
samfara læknisvottorðum er að margir
atvinnurekendur eða einstaklingar skilja ekki
tilganginn með læknisvottorðum og halda
að sé einstaklingur með læknisvottorð
megi hann ekki vinna undir neinum
kringum stæðum. Þetta hefur leitt til þess
að einstaklingar, sem geta unnið eitthvað,
fá það ekki af því að starfsmaðurinn er
óvinnufær samkvæmt vottorði.
Í skýrslunni Working for a healthier
tomorrow (Black, 2008) er sagt frá
könnun meðal 1500 lækna þar sem
kom í ljós að tveir þriðju hlutar þeirra
vissu ekki að niðurstöður rannsókna
benda eindregið til þess að vinna sé
heilsueflandi og 90% þeirra töldu að
þessi þekking gæti stuðlað að því að
þeir breyttu vottorðaskrifum sínum.

Í rannsókn, sem nýlega var birt í
breska heimilislæknablaðinu, var sagt
frá 18 mánuða tilraunaprófun á nýju
veikindavottorði þar sem lögð er áhersla
á hvað einstaklingurinn getur þrátt fyrir
veikindi í stað þess sem hann getur ekki.
Þar sögðust 583 heimilislæknar vera
líklegri til að meta einstakling vinnufæran
að hluta með nýja vottorðinu en með því
gamla. Læknisvottorðið var almennt tekið
í notkun í apríl 2010. 54% læknanna gáfu
nú skriflegar leiðbeiningar um endurkomu
til vinnu samanborið við 12% meðan þeir
notuðu gömlu vottorðin (Sallis o.fl., 2010).
Þetta þýðir þó ekki að allir sjúklingar fái þá
niðurstöðu að þeir geti unnið að hluta þrátt
fyrir veikindi eða slys. Þar sem leiðbeiningar
eru gefnar um endurkomu til vinnu gerir
það þær kröfur á atvinnurekandann að
hann finni leiðir til að koma til móts við
starfsgetu starfsmannsins.
Tafla 1. Læknisfræðileg og vinnutengd úrræði vegna verkja í mjóbaki og langtímaárangur.
Danmörk Þýskaland Ísrael Holland Svíþjóð Bandaríkin Alls
Framvirk rannsókn, fjöldi þátttakenda 563 358 316 426 374 460 2825
Skurðaðgerð 12,7% 10,7% 15,6% 23,7% 9,2% 35,1% 17,5%
Verkjalyf 78,9% 58,5% 86,9% 67,0% 62,6% 72,1% 70,4%
„Passív“ meðferð 1,9% 41,7% 6,4% 7,5% 5,2% 7,4% 10,7%
Æfingameðferð 57,5% 47,6% 29,7% 63,0% 36,8% 73,1% 51,9%
Bakskóli 28,5% 28,8% 3,7% 12,4% 27,8% 14,0% 20,6%
Vinnuaðlögun 11,0% 2,7% 10,1% 23,9% 9,0% 15,1% 11,9%
Endurskipulagt starf 27,6% 6,1% 43,7% 35,4% 10,0% 27,5% 23,7%
Aðlögun á vinnutíma 20,5% 6,6% 39,8% 49,2% 9,8% 28,9% 24,2%
Endurmenntun 16,1% 5,6% 5,8% 7,7% 18,0% 12,8% 12,0%
Stigvaxandi endurkoma til vinnu (ETV) 1,6% 1,0% 0,9% 59,7% 19,8% 4,3% 14,6%
Árangur ETV tveim árum eftir veikindi 31,0% 22,0% 49,0% 62,0% 39,0% 49,0%