Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Blaðsíða 61

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 2010 57
Ritrýnd fræðigrein
upplýsingahegðun fellur líka val á heimildum, hindranir við
upplýsingaleit, mat á upplýsingum og hagnýting þeirra
(Wilson, 2000). Rannsóknir á upplýsingahegðun í tengslum við
heilbrigðisupplýsingar hafa flestar snúist um notkun á tiltölulega
fáum heimildum en hér verður leitast við að fá breiðari yfirsýn
með að rannsaka notkun á 22 heimildum.
RANNSÓKNARAÐFERÐ
Notað var 1.000 manna slembiúrtak á aldrinum 18 til 80 ára
úr Þjóðskrá. Gagna var aflað með póstkönnun vorið 2007,
svarhlutfall var 47%. Kyn, aldur og menntun svarenda var borið
saman við þýðið eins og kemur fram í töflu 1.
Ef öryggisbil í töflu 1 eru skoðuð sést að skipting svarenda
eftir kyni var ekki fyllilega í samræmi við þýðið en munurinn
var lítill. Skipting svarenda eftir aldri féll innan öryggisbils
fyrir þrjá af fimm aldurshópum en færri svarendur voru í
yngsta hópnum og fleiri í elsta hópnum en í þýðinu. Hlutfall
svarenda með framhaldsskólamenntun samræmdist skiptingu
í þýði en hlutfall háskólamenntaðra var örlítið hærra og færri
grunnskólamenntaðir svöruðu en í þýði.
Mælitæki
(1) Bakgrunnsbreytur. Spurt var um kyn, aldur, menntun,
hjúskaparstöðu, búsetu og tekjur. Við fyrri greiningu á gögnunum
kom í ljós að marktæk tengsl voru milli breytanna kyn, aldur
og menntun og breytanna sem mæla upplýsingahegðun og
heilsuhegðun og var því ákveðið að nota þær fyrrnefndu við
frekari greiningu.
(2) Upplýsingaleit af ásetningi – klasar. Spurt var: Hefur þú
leitað að upplýsingum um heilsu og lífsstíl á einhverjum af
eftirfarandi stöðum? Fimm punkta kvarði var notaður (mjög
oft – aldrei). Spurningunni fylgdi listi með 22 heimildum og
beðið um svar fyrir þær allar. Heimildirnar voru flokkaðar í
fjóra upplýsingamiðla: fjölmiðlar, sérfræðingar, internet og
persónuleg samskipti og heildarmeðaltal reiknað fyrir hvern
upplýsingamiðil. Innri áreiðanleiki upplýsingamiðlanna var
athugaður með Chronbacks­alpha og reyndist fullnægjandi.
Fyrir fjölmiðla var hann 0,93; sérfræðinga 0,83; internet 0,87;
og persónuleg samskipti 0,84.
(3) Rekist á upplýsingar. Spurt var: Hefur þú rekist á upp­
lýsingar um heilsu og lífsstíl á einhverjum af eftirfarandi
stöðum þó þú hafir ekki verið að leita sérstaklega eftir slíkum
upplýsingum? Notaður var fimm punkta kvarði (mjög oft –
aldrei). Sami listi yfir heimildir var lagður fyrir og við spurningu
um upplýsingaleit af ásetningi.
(4) Mat á upplýsingum. Spurt var tveggja spurninga: (a) Hversu
gagnlegar finnast þér upplýsingar um heilsu og lífsstíl á
eftirfarandi stöðum vera? (b) Hversu áreiðanlegar finnast þér
upplýsingar um heilsu og lífsstíl á eftirfarandi stöðum vera?
Notaður var fimm punkta kvarði (mjög gagnlegar/áreiðanlegar
– veit ekki). Sami listi yfir heimildir var lagður fyrir og við
spurningar um upplýsingaleit.
Gert var ráð fyrir að sumar af breytunum á listanum með
spurningunum um upplýsingahegðun mældu sama þáttinn og
Tafla 1. Lýðfræðileg einkenni þátttakenda borið saman við þýði.
Lýðfræðileg einkenni Þátttakendur Öryggisbil Þýði
Hlf. (%) fjöldi Hlf. (%) fjöldi
Kyn
Karlar 45,9 215 41,4­50,4 51,3 114.424
Konur 54,1 253 49,6­58,6 48,7 108.437
Alls 100% 468 100% 222.861
Aldur
18­29 16,9 79 13,5­20,3 24,2 53.970
30­39 18,9 88 15,3­22,5 19,8 44.148
40­49 20,4 96 16,7­24,1 20,3 45.174
50­59 17,6 82 14,1­21,1 17,0 37.914
60­80 26,2 123 22,2­30,2 18,7 41.655
Alls 100% 468 100% 222.861
Menntun
Grunnskóli 27,0 127 23,0­31,0 33,4 74.435
Framhaldsskóli 42,2 197 37,7­46,7 40,3 89.813
Háskóli 30,8 144 26,6­35,0 26,3 58.613
Alls 100% 468 100% 222.861