Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Blaðsíða 38

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 201034
• veita tilteknum hópi, svo sem ungum
mæðrum og feðrum, sértæka
þjónustu.
Forvarnastarfi í barnavernd má skipta í
þrjá flokka eftir markhóp.
1. stigs forvarnir: Almennar forvarnir. Starfið
miðar að fyrirbyggjandi aðgerðum svo
sem fræðslu, stuðningi og kynningar­
starfssemi ýmiss konar fyrir allar
fjölskyldur sveitarfélagsins.
2. stigs forvarnir: Áhættuhópar. Starfið
miðar að því að greina áhættuhópa og
koma í veg fyrir að mynstur vanrækslu
og ofbeldis geti þróast í fjölskyldum.
3. stigs forvarnir og meðferð: Einstaklings­
mál. Starfið miðar að því að aðstoða
einstakar fjölskyldur þar sem vanræksla
og ofbeldi hefur þegar komið upp.
Viðfangsefni Spors felst í almennum
forvörnum og vinnu með hópa á hættu­
braut. Það er tekið fram að hug myndirnar
eru ekki fullmótaðar og þarfnast nánari
útfærslu.
Foreldrar gegna lykilhlutverki í þroskaferli
barna. Þeim ber að veita börnum sínum
líkamlega, andlega og tilfinningalega
umhyggju. Óhætt er að fullyrða að
langflestir ef ekki allir foreldrar óska
þess helst að börnum þeirra vegni vel í
lífinu, hvert svo sem gildismat þeirra er
á velgengni. Með öðrum orðum, það er
sjaldnast einlægur ásetningur foreldra að
vanrækja barn sitt eða valda því miska
með ofbeldi. Hins vegar geta aðstæður
eða hagir foreldra verið með þeim hætti
að auknar líkur eru á því að slíkt ástand
skapist. Ákveðnir erfiðleikar eru samfara
því að spá fyrir um hverjir eru líklegir til
að bregðast foreldraskyldum sínum og
hvað einkennir þá sérstaklega. Reyndar
er vandinn margþættur því vanræksla
og ofbeldi eru flókin fyrirbæri sem eiga
sér margar birtingarmyndir, ekki síður en
hugsanlegir áhættuþættir.
Í töflunni hér að neðan eru settir fram 23
hugsanlegir áhættuþættir í sambandi við
vanrækslu og ofbeldi gagnvart börnum.
Um er að ræða þætti sem rétt er að
hafa í huga og skoða betur en alls ekki
vegna þess að forspárgildi hvers og eins
sé algilt.
Sumar fjölskyldur þurfa meiri stuðning og
þjónustu en aðrar og þá vegna sérstakra
atriða sem aukið geta líkur á því að
vanræksla eða ofbeldi þróist. Mikilvægt
er að reyna að ná til þessara fjölskyldna
í tíma og veita þeim þjónustu til að reyna
að fyrirbyggja vandann.
Tafla 1. Áhættuþættir vanrækslu og ofbeldis gagnvart börnum. Heimild: Ministry of Children and Family Development of British Columbia,
practice standards for child protection.
Yfirlit yfir áhættuþætti
Áhrif
foreldra
Áhrif
barns
Áhrif fjölskyldu
Áhrif
vanrækslu/ofbeldis
Áhrif inngrips
Foreldrar voru þolendur,
vanræktir eða beittir ofbeldi sem
börn
Sérkenni barns Ofbeldi í fjölskyldu
Alvarleiki vanrækslu/
ofbeldis
Viðbrögð
foreldra gagnvart
vanræktum þörfum
barns
Áfengis­ og vímuefnanotkun
Viðbrögð barns
gagnvart foreldrum
Geta til að takast á við
streitu
Hversu gott aðgengi
gerandi, eða líklegur
gerandi, hefur að barni
Samstarfsvilji
foreldra
Væntingar til barns Hegðun barns
Félagsleg tengsl og
stuðningur
Ásetningur og viðkenning á
ábyrgð
Viðhorf til barns
Andleg heilsa barns
og þroski
Félagslegar aðstæður
Fyrri saga um vanrækslu/
ofbeldi af hálfu foreldra
Líkamleg geta til að annast barn
Líkamleg heilsa barns
og þroski
Sjálfsmynd og samskipti
í fjölskyldunni
Andleg/tilfinningaleg geta til að
annast barn; þroskaleg geta til
annast barn