Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Blaðsíða 30

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 201026
á þessari sérstöðu hérlendis stendur en
meðal skýringa, sem hjúkrunarfræðingar
gefa á starfsánægju sinni, er að inntak
starfsins sé þeim mjög dýrmætt og að
þrátt fyrir marga erfiða vinnudaga tekst
tilfinningu fyrir árangri í starfi og mikilvægi
starfsins að yfirskyggja hinar neikvæðu
hliðar (Sigrún Gunnarsdóttir, 2006).
Rannsóknir hér á landi um verndandi þætti
í starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga styðja
fyrri rannsóknir og varpa ljósi á hvað í starfi
þeirra eykur lífsgæði og árangur. Meðal
þess sem rannsóknir sýna aftur og aftur
að sé mjög mikilvægt eru uppbyggileg
samskipti hjúkrunarfræðinga við næsta
yfirmann. Samskipti, sem fela í sér
stuðning og tækifæri hjúkrunarfræðings til
að vaxa og njóta sín í starfi, tengjast góðri
líðan hjúkrunarfræðinga og stuðla einnig
að betri getu til að veita sjúklingum góða
þjónustu (Sigrún Gunnarsdóttir, 2006).
Áhrif góðrar stjórnunar í hjúkrun eru því
margvísleg og víðtæk og tengjast einnig
fjarvistum í starfi. Ný rannsókn sýnir að
fjarvistir tengjast mati hjúkrunarfræðinga
á inntaki starfsins og endurgjöf en einnig
stjórnunarháttum hjúkrunardeildarstjóra.
Hugrekki og hæfni deildarstjórans til
aðgerða er þýðingarmikill þáttur til að
skapa öryggi í starfi, stuðla að ánægju
og góðri frammistöðu og til að lágmarka
fjarvistir (Bryndís Þorvaldsdóttir, 2008).
Rannsókn með deildarstjórum á LSH
2005­2007 undirstrikar á sama hátt
gildi stuðnings í starfi og sýnir að með
skipulögðum jafningjastuðningi og
ígrundun eflast deildarstjórar í starfi.
Rannsóknarviðtöl við þátttakendur benda
til þess að með jafningjastuðningi takist
deildarstjórum að njóta sín betur sem
stjórnendur, skynja samstöðu í hópi
deildarstjóra og líðan þeirra batnar (Sigrún
Gunnarsdóttir, 2008).
Hérlendar niðurstöður rannsókna á
starfsumhverfi og líðan hjúkrunarfræðinga
eru í takt við niðurstöður erlendra
rannsókna (sjá til dæmis RNAO, 2008).
Verndandi og eflandi þættir í starfi
hjúkrunarfræðinga koma sífellt fram í
niðurstöðum íslenskra rannsókna, þ.e.:
• samskipti, starfið sjálft og fagmennska
• áhrif á eigin verkefni, hæfilegt álag
• góð samskipti við samstarfsfólk
• uppbyggilegt samstarf við næsta yfirmann
• kjarkur og ábyrgð forystu og stjórnenda
• umbun í samræmi við framlag.
Tækifæri til heilsueflingar
Þegar kappkostað er að tryggja öryggi
og gæði heilbrigðisþjónustu er sjálf­
krafa unnið að vinnuvernd og öryggi
heilbrigðisstarfsfólks, það er að segja það
eru sömu meginþættirnir sem hafa hér
jákvæð áhrif (sjá til dæmis RNAO, 2008).
Þegar litið er til skilmerkja heilsueflingar
samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofun­
inni (WHO 1986; 2005) má sjá að
vinnuvernd hjúkrunarfræðinga samræmist
höfuðatriðum heilsueflingar:
• Auka færni einstaklinga og hópa, t.d.
með bættu heilsulæsi og skilningi.
• Auka vald á aðstæðum sínum, til dæmis
varðandi áhættuþætti heilbrigðis.
• Auka getu fólks til að efla heilsu og
vellíðan, til dæmis með heilbrigðum
lífsháttum.
Aukin meðvitund um eigin vinnuvernd
hefur þannig jákvæð áhrif á getu okkar
til að styðja heilsueflingu annarra. Aukið
innsæi hjúkrunarfræðings varðandi eigið
heilbrigði og það sem helst hefur þar
áhrif eykur möguleika til að rýna í og gefa
ráð um heilsueflingu skjólstæðinganna.
Með aukinni sjálfsþekkingu og styrkri trú
á eigin getu til heilsueflingar er líklegra
að við séum fær til að verða öðrum
til stuðnings og gagns (sjá til dæmis
Kendall, 1998).
Ávinningurinn af því að gefa meiri gaum
að eigin heilsu er því margfaldur. Í
ljósi þess sem að framan segir hafa
hjúkrunarfræðingar lykilstöðu til að efla
heilsu skjólstæðinga og almennings, til
dæmis í persónulegum samskiptum við
sjúklinga, skjólstæðinga heilsugæslu,
nemendur og almenning. Einn liður í
þessari viðleitni okkar er að vera fyrir­
myndir og þar eru litlir sigrar mikilvægir.
Við verðum seint fyrirmyndir á öllum
sviðum hins góða og heilsusamlega lífs
en við getum verið fyrirmyndir að hluta
til, til dæmis með því að hafa brennandi
áhuga á heilsu og vellíðan og með því
að vera fyrirmyndir um að og láta okkur
annt um velferð annarra. Önnur leið til að
efla heilsu í samfélaginu er að líta betur á
eigin aðstæður í vinnu og efla markvisst
hið heilsusamlega og styðjandi. Hafi
einhvern tíma verið þörf fyrir vinnuvernd
þá er það nú. Það er áríðandi að rýna í
heilsueflingu á vinnustöðum og vinna að
öflugri vinnuvernd þar sem stuðningur
jafningja og stuðningur frá sterkum
stjórnendum er grundvallaratriði.
Tími endurskoðunar
Hjúkrunarfræðingar takast á við gjör­
breyttan veruleika eftir hrun efnahags,
fagmennsku og siðgæðis. Ófaglegir
starfshættir einskorðuðust ekki bara við
fjármálastofnanir. Stjórnsýsla og stofnanir
smituðust af þessum starfsháttum.
Mörg undanfarin ár hefur óánægja með
ófaglegar ákvarðanir vaxið. Við reyndum
oft að mótmæla en mörg okkar gáfust
upp á að koma sjónarmiðum hjúkrunar
á framfæri. Enda oft alls ekki hlustað.
„Drógum bara niður gardínurnar á okkar
deild,“ eins og ein sagði. „Hefðum
þurft að öskra hærra,“ sagði önnur.
Fagmennsku okkar var ógnað. En gerum
ráð fyrir að nú sé tími uppstokkunar
og endurnýjunar. Tími nýrrar stöðu og
nýrra möguleika. Nú er endurskoðun
á landi hinna „klikkuðu karla“ þar sem
Mynd 2. Verndandi þættir í starfi hjúkrunarfræðinga.
1. Samskipti, starfið sjálft, fagmennska
2. Áhrif á eigin verkefni, hæfilegt álag
3. Góð samskipti við samstarfsfólk
4. Uppbyggilegt samstarf við næsta yfirmann
5. Kjarkur og ábyrgð forystu og stjórnenda
6. Umbun í samræmi við framlag
Skv. RNAO, 2008; Gunnarsdóttir o. fl., 2005; 2007; 2008.
Vinnuvernd