Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Síða 46

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 201042
Fyrir okkur hreyfist þessi stigi niður á við
vegna þess að uppgangan, sem leiðir
hugann að áreynslu og erfiðleikum,
færir okkur að botninum. (...) þegar við
klifrum upp að botninum færumst við
nær – við erum að leita að einhverju:
hinu ókunna (Cixous, 1993, bls. 5­6,
skáletrun hennar).
Með þessari sérkennilegu myndlíkingu
að klifra upp að botninum bendir
Cixous á erfiðleikana við að fara niður
í undirvitundina ásamt spennunni og
(hugsanlega) hættunni við að vita ekki
hvað þar er að finna. Hún heldur áfram:
„Með því að helga sig því að skrifa kemst
maður í þá stöðu að geta unnið við að
grafa, að grafa upp ...“ Ólíkt fullyrðingu
Burnard hér að undan að „við verðum
vissulega að skrifa til þess að miðla
upplýsingum“ þá virðist viðhorf Cixous
um að ritun sé leið til þess að uppgötva
sjálfan sig hafa lítið að segja lesandanum.
Aftur á móti hefur bókmenntafræðingurinn
Roland Barthes sett fram hugmyndina að
það megi hugsa sér sögnina „að skrifa“
sem áhrifslaust sagnorð, sögn án andlags
(Barthes, 1966). Samkvæmt þessu
sjónar miði þurfum við ekki endilega að
skrifa rannsóknarskýrslu eða pistil – það
að skrifa er nóg í sjálfu sér. Enn fremur
er í slíkum skrifum ekki bara skrifað
um hugsanir okkar heldur eru skriftirnar
sjálfar aðferð til að hugsa. Afraksturinn er
ekki bara upptalning á hugsunum okkar
heldur „eitthvað allt annað sem kallar á
annað meðvitundarform ... sem er búið
til með því að skrifa. Þegar við skrifum
hugsum við á annan hátt“ (Rolfe, 1997).
Þessi varasami staðgengill
Fyrir utan að örva hugsun okkar geta
skriftir fengið lesandann til að hugsa á
annan hátt. Í stuttri ritgerð með heitinu
Fráfall rithöfundarins færði Barthes rök
fyrir að tilgangurinn með því að skrifa
sé ekki að segja frá, kenna eða upplýsa
lesandann heldur að hvetja til margra
nýrra skapandi lestrarhátta. Barthes
úrskurðaði höfundinn (og yfirvöld) látinn
og lét að því liggja að:
Þegar höfundinum er haldið í fjarlægð
verður krafan um að „ráða fram úr“
skrifum hans algjörlega tilgangslaus.
Að segja að textinn hafi Höfund er
að takmarka textann, láta hann hafa
eina ákveðna merkingu, loka ritverkinu
(Barthes, 1968, bls 53).
Barthes skipti því á höfundinum og hinum
fjölmörgu lesendum. Það eru lesendurnir
sem eru hinn skapandi skrifkraftur,
þeir gefa textanum merkingu og fyrst
lesendurnir eru margir geta merkingarnar
einnig orðið margar. Á öðrum stað spyr
Barthes:
Hefur það einhvern tímann komið fyrir,
þegar þú varst að lesa bók, að þú
staldraðir við, ekki af því að þú hefðir
ekki áhuga heldur af því að þú hafðir
áhuga: vegna flæðis af hugmyndum og
hugrenningartengslum? Í einu orði sagt,
hefur það komið fyrir að þú hélst áfram
að lesa þegar þú leist upp úr bókinni?
(Barthes, 1970, bls. 29, skáletrun hans.)
Annað hlutverk skriftanna er því að örva
lesandann til þess að hugsa skapandi út
fyrir það sem skrifað er og búa til sína
eigin túlkun á því sem hann hefur lesið.
Á sinn hátt á lesandinn að skrifa sinn
eigin texta, „textann sem við skrifum í
huganum þegar við lítum upp“ (Barthes,
1970).
Við höfum ferðast langan veg frá
viðhorfum Florence Nightingale að það
sem við skrifum sé staðgengill fyrir lífið
sjálft og leið höfundarins til að koma
sér á framfæri þótt hann sé fjarverandi.
Við höfum meira að segja komist langt
frá fullyrðingu Burnard að skriftir séu
aðallega (eða hugsanlega eingöngu)
aðferð fræðimanna til þess að koma
hugmyndum sínum á framfæri til þeirra
sem vinna. Ég hef hér hins vegar leitt
hugann að því að skriftir þjóna margs
konar skapandi tilgangi langt umfram
einfalda upplýsingamiðlun. Í fyrsta lagi
geta skriftir verið eins og stigi inn í
undirvitund okkar. Þær eru þannig leið til
sjálfsuppgötvunar svo að við uppgötvum
(eða kannski afhjúpum) það sem við
gerðum okkur ekki grein fyrir að við
vissum. Ef litið er á skriftir á þennan hátt
eru þær eins konar sjálfsrannsókn og
verðskulda sem slíkar að verða birtar. Í
öðru lagi getur texti hvatt lesandann til að
hugsa á uppbyggilegan og skapandi hátt
og að skrifa sinn eigin texta, jafnvel þó að
hann sé einungis, eins og Barthes orðar
það, búinn til í okkar huga þegar við lítum
upp úr textanum. Síðast en ekki síst eru
skriftir leið til að hugsa um, skilja og taka
þátt í hjúkrun á gagnrýninn hátt (Rolfe,
2008; 2009). Ef skriftir eru, eins og
Florence Nightingale hélt fram, staðgengill
fyrir lífið sjálft þá er það „þessi varasami
staðgengill“ (Derrida, 1967/1974) sem
er stöðugt að endurfæðast þegar fleiri
og fleiri lesendur líta upp úr textanum
og skrifa sinn eigin texta í huganum og í
hjúkrunartímarit.
Heimildir
Barthes, R. (1966). To write: an intransitive verb? Í
R. Barthes (1989) The rustle of language (ensk
þýðing R. Howard). Berkeley: University of
California Press.
Barthes, R. (1968). The death of the author. Í R.
Barthes (1989) The rustle of language (ensk
þýðing R. Howard). Berkeley: University of
California Press.
Barthes, R. (1970). Writing reading. Í R. Barthes
(1989) The rustle of language (ensk þýðing
R. Howard). Berkeley: University of California
Press.
Burnard, P. (1999). A response to Rolfe’s reply
to Closs and Draper. Nurse Education Today,
19, 598.
Cixous, H. (1993). Three steps on the ladder of
writing (ensk þýðing S. Cornell og S. Sellers).
New York: Columbia University Press.
Cook, E. (1913). The Life of Florence Nightingale.
London: Macmillan.
Derrida, J. (1967/1974). Of grammatology (ensk
þýðing G.C. Spivak). Baltimore: The Johns
Hopkins University Press.
Dunbar, V.M. (1946/1969). Foreword to the
reprint edition. Í F. Nightingale, Notes on nurs­
ing: What it is and what it is not. New York:
Dover Publications.
Nightingale, F. (1859/1969). Notes on Nursing:
What it is and what it is not. New York: Dover
Publications.
Rolfe, G. (1997). Writing ourselves: creating
knowledge in a postmodern world. Nurse
Education Today, 17, 442­448.
Rolfe, G. (2008). Nursing and the art of radical cri­
tique. Nurse Education Today, 28, 1, 1­7.
Rolfe, G. (2009). Writing­up and writing­as:
Rediscovering nursing scholarship. Nurse
Education Today, 29, 816­820.
Sackett, D.L., Rosenberg, W.M.C., Gray, J.A.M.,
Haynes, R.B., og Richardson, W.S. (1996).
Evidence based medicine: What it is and
what it isn’t. British Journal of Medicine, 312,
71­72.
Wittgenstein, L. (1953). Philosophical investiga­
tions. Oxford: Basil Blackwell.