Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2010, Blaðsíða 66

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 5. tbl. 86. árg. 201062
megi upplýsingamiðlun. Rannsakandi notaði klasagreiningu
til að draga þátttakendur í fjóra klasa: óvirkir, miðlungsóvirkir,
miðlungsvirkir og virkir. Lýðfræðileg einkenni klasanna voru
rannsökuð. Hversu oft og hvar þeir leituðu upplýsinga,
hvernig þeir mátu gagnsemi upplýsinganna og áreiðanleika
upplýsinganna og mataræði og hreyfing voru einnig
rannsökuð. Klasarnir voru frábrugðnir hverjir öðrum varðandi
upplýsingahegðun og jafnframt var heilsuhegðun þeirra
mismunandi. Hegðun virka klasans var heilsusamlegust hvað
varðar hreyfingu. Mataræði miðlungsóvirkra var hins vegar
heilsusamlegast. Hafa þarf í huga að þrátt fyrir nafngiftina
leituðu miðlungsóvirkir upplýsinga oftar en miðlungsvirkir.
Hegðun óvirka klasans var óheilsusamlegust, bæði hvað
varðar mataræði og hreyfingu.
Athugun á því hvar hver klasi fyrir sig kaus að leita upplýsinga
sýndi að virkir, miðlungsóvirkir og óvirkir kusu helst að nota
persónuleg samskipti og ræða við fólk sér nákomið eða úr
sínu nærumhverfi til að leita upplýsinga af ásetningi. Ekki
var marktækur munur á því hversu oft miðlungsvirkir leita
upplýsinga í gegnum persónuleg samskipti og í fjölmiðlum
(tafla 4). Niðurstöðurnar eru í samræmi við fyrri rannsóknir
(Huntington o.fl., 2002; Krikelas, 1983; Pennbridge o.fl.,
1999). Bent hefur verið á að sé auðvelt að nálgast upplýsingar
þannig (Taylor, 1991), samræður gefi tækifæri til útskýringa
sem auðveldi skilning (Agada, 1999; Mettlin og Cummings,
1982; Suls, 1982; Taylor, 1991) og þar sem fólk leiti einkum
til þeirra sem það treystir telji það upplýsingarnar áreiðanlegar
(Chatman, 1985). Hins vegar geta upplýsingar frá ættingjum og
vinum verið ónákvæmar eða villandi (Suls, 1982; Valente o.fl,
1996). Því hlýtur að teljast mikilvægt að sjá til þess að fólk fái
áreiðanlegar heilbrigðisupplýsingar annars staðar frá sem það
jafnframt treystir og getur notfært sér.
Þegar athugað var hversu oft klasarnir leituðu af ásetningi
í öðrum upplýsingamiðlum en persónulegum samskiptum
kom í ljós að algengt var að fjölmiðlar væru notaðir en þó var
munur á klösunum hvað það varðar. Virkir og miðlungsvirkir
leita oftar í fjölmiðlum en hjá sérfræðingum og á internetinu.
Ekki var marktækur munur á því hversu oft óvirkir leituðu í
fjölmiðlum eða hjá sérfræðingum. Miðlungsóvirkir hins vegar
leita marktækt sjaldnar í fjölmiðlum en hjá sérfræðingum.
Niðurstöður um upplýsingaleit með að rekast á upplýsingar
sýndu að virkir, miðlungsvirkir og óvirkir rákust oftast á
upplýsingar í fjölmiðlum en ekki var marktækur munur á
því hversu oft miðlungsóvirkir rákust á upplýsingar hjá
sérfræðingum eða fjölmiðlum svo sem sjá má í töflu 4. Fyrri
rannsóknir benda einnig til þess að algengt sé að að fólk afli
heilbrigðisupplýsinga úr fjölmiðlum (Dutta­Bergman, 2004;
Hrafn V. Friðriksson, 1992; Johnson, 1998). Þegar niðurstöður
um upplýsingaleit af ásetningi í fjölmiðlum eru skoðaðar nánar
benda þær til þess að allir klasarnir hafi kosið að leita þar helst
í dagblöðum og heimildaþáttum í sjónvarpi og útvarpi. Hafa
þarf í huga að ekki var athugað hvort marktækur munur væri
milli einstakra heimilda í fjölmiðlum. En það virðist sem vænlegt
sé að miðla upplýsingum um heilsusamlegt líferni í fjölmiðlum
og að dagblöð og heimildaþættir í sjónvarpi og útvarpi geti þá
verið góð leið til að koma upplýsingunum á framfæri.
Miðlungsóvirkir voru frábrugðnir hinum klösunum því að
þeir kusu að leita upplýsinga af ásetningi hjá sérfræðingum
frekar en fjölmiðlum og þeir rákust jafn oft á upplýsingar hjá
sérfræðingum og í fjölmiðlum. Einkum virðast þeir hafa kosið
að leita upplýsinga við nám og með því að skoða bæklinga frá
aðilum innan heilbrigðiskerfisins. Niðurstöður um hina klasana
benda einnig til þess að þegar þeir leituðu upplýsinga hjá
sérfræðingum hafi þeir helst valið að skoða bæklinga frá aðilum
innan heilbrigðiskerfisins. Hér þarf sem áður að hafa í huga að
ekki hefur verið athugað hvort munur á einstökum heimildum
er marktækur.
Tafla 4 sýnir að allir klasarnir rákust sjaldnast á upplýsingar
á internetinu. Einnig völdu miðlungsvirkir og óvirkir að leita
sjaldnast af ásetningi á internetinu. Ekki var marktækur munur
á miðlungsvirkum og óvirkum en þeir notuðu internetið mun
sjaldnar til að leita að upplýsingum en virkir og miðlungsóvirkir
sjá töflu 3). Fyrri niðurstöður hafa sýnt að óvirkir og miðlungsvirkir
leituðu sjaldnar á internetinu að upplýsingum um störf, nám,
tómstundamál og önnur atriði varðandi daglegt líf en virkir og
miðlungsóvirkir (Ágústa Pálsdóttir, 2009). Hjá virkum var ekki
var marktækur munur á því hversu oft þeir leituðu af ásetningi á
internetinu eða hjá sérfræðingum og ekki var marktækur munur á
því hversu oft miðlungsóvirkir leituð á internetinu og í fjölmiðlum.
Ef tafla 4 er skoðuð sést að meðlimir allra klasanna töldu
upplýsingar frá sérfræðingum vera bæði gagnlegastar og
Tafla 7. Heilsuhegðun þátttakenda: neysla ávaxta og grænmetis, líkamleg hreyfing
Heilsuhegðun Óvirkir Miðlungs-
óvirkir
Miðlungs-
virkir
Virkir
Ávextir 4,61a 5,71c 4,98ab 5,34bc (F(3,385)=6,9, p<0,001)
Salat/rifið grænmeti 3,93a 5,08b 4,59b 4,83b (F(3,384)=13,7 p<0,001)
Annað hrátt grænmeti 3,45a 4,81c 4,16b 4,31bc (F(3,384)=14,57, p<0,001)
Soðið/ heitt grænmeti 3,07a 3,81b 3,37ab 3,30a (F(3,384)=4,69, p<0,005)
Líkamleg hreyfing 3,30a 3,40ab 3,57ab 3,73b (F(3,383)=3,50, p<0,05)
Marktækur munur er á meðaltölum klasa (Tukey, p<0,05) ef þau hafa mismunandi brjóstvísa. Merkir a að hópur hefur lægsta meðaltalið. Ekki er marktækur
munur á klösunum með sömu brjóstvísa.