Þjóðmál - 01.06.2013, Síða 13

12 Þjóðmál SUmAR 2013
erfitt að setja sig inn í daglegt líf í þjóðfélagi
þar sem maður hefur ekki búið .
Hvað sem því líður — í nokkur skipti
hef ég haft tækifæri til að skoða mig um í
Berlín og lesa mér nokkuð rækilega til um
ástandið . Þar á meðal er sérlega áhrifamikil
bók Önnu Funder, Stasiland, sem Ugla gaf
út 2012, og verður vikið að nánar síðar í
greininni . Helsti kostur Stasilands er sá
að bókin gefur sterka tilfinningu fyrir því
hvernig austur-þýsk yfirvöld sviptu þegna
sína öllu því sem mætti kalla einkalíf . Um
leið afhjúpar bókin grimm örlög þeirra sem
komust upp á kant við kerfið . En til að
skilja þessa sögu er ekki síður áhrifamikið
að skoða Deutsche Demokratische
Republik (DDR)-safnið sem finna má við
Karl-Liebknecht-Straße þó það hafi fremur
sakleysislegt túristayfirbragð . Einnig er
áhugavert að skoða sjálft Stasi-safnið sem
er í hinum gömlu höfuðstöðvum Stasi við
Ruschestraße en þangað er 15 mínútna
lestarferð frá Alexanderplatz . Safnið er í
gríðarstórum byggingum í útjaðri þess sem
áður var Austur-Berlín . Sá hluti sem er
sýndur ferðamönnum minnir á hefðbundið
skrifstofuhúsnæði og gestir sjá engin merki
um þann hrylling sem fangar máttu þola .
Í höfuðstöðvum Stasi má finna sterkar
vísbendingar um það njósnaþjóðfélag sem
ríkti í Austur-Þýskalandi . 111 hillukíló-
metrar af skjölum, 1,7 milljón ljósmyndir
og 28 .000 tonn af margs konar gögnum
sýna það glöggt . En skoðum aðeins forsögu
málsins .
Skjöldur og sverð
Skjöldur og sverð flokksins .“ Það var það sem austur-þýska öryggisráðuneytið
taldi sig vera eins og sést í skjaldarmerki
þess . Flokkurinn, sem hér er vísað til, var
að sjálf sögðu austurþýski kommúnista-
flokkurinn (Sozialistische Einheitspartei
Deutsch lands, SED), sem var ein ræðis-
flokkur er bauð þegnum sínum aldrei upp
á frjálsar kosningar . Öryggisráðu neytið
var í raun ekki annað en öryggis lögregla
(Staatssicherheit) sem í daglegu tali var
aldrei kölluð annað en Stasi og var bein
framlenging af SED . Öryggislögregan var
grófasta birtingarmynd þess einræðisvalds
sem kommúnistar studdust við og var kjarni
ríkisskipulagsins í Þýska alþýðulýðveldinu .
Að eðli og skipulagi var Stasi leynilögregla .
Hún vakti yfir og fylgdist með öllum þeim
sem gátu talist andstæðingar einræðis
Kommúnistaflokksins og þar af leiðandi
ríkisskipulagsins . Stasi hafði heimild til
að handtaka hvern sem var í landinu og
halda í eigin fangelsum og yfirheyra síðan
að geðþótta . Hinn handtekni var ekki
leiddur fyrir dómara fyrr en Stasi taldi það
henta . Engin trygging var fyrir sanngjarnri