Þjóðmál - 01.06.2013, Blaðsíða 17

16 Þjóðmál SUmAR 2013
að öðru leyti í lagi . Ferðamenn í Vestur-Berlín
fengu að skjótast austur yfir við Check point
Charlie, kaupa bjór og eitthvað glingur en
urðu að koma sér aftur vestur áður en skyggja
tók . Fólkið reyndist oftar en ekki vins amlegt
og erfitt var að sjá að neitt amaði beinlínis að
þó að neysluhyggja vestursins væri víðs fjarri .
Sem betur fer, sögðu margir vinstrisinnar .
Upp lifun íslenskra vinstrimanna, sem dvöldu
í Austur-Þýskalandi um lengri eða skemmri
tíma, var í samræmi við þetta . Sumir sögðu
kerfi ð hálfasnalegt og að engin leið hefði
verið að taka það allvarlega .
Yfirstéttin lifði í allsnægtum
Á DDR-safninu fæst hins vegar nokkur innsýn í þá misskiptingu sem lifði
í Þýska alþýðulýðveldinu . Landinu var
stjórn að af um 10 .000 manna yfirstétt
(nomen klatura) sem skammtaði sér lífs-
þægindi sem voru ekki í neinum tengslum
við það sem aðrir þegnar alþýðulýðveldis-
ins bjuggu við . Yfirstéttin hafði þannig að-
gang að eigin heilbrigðiskerfi sem ekki stóð
öðrum til boða . Hún gat verslað í sérstökum
verslunum með ríkulegara vöruúrvali en
öðrum bauðst og átti sína afmörkuðu sum-
ar leyfisstaði . Þeir hærra settu keyrðu um á
Volvo sem væntanlega studdi þá skoðun
þeirra að þeir væru ekki mjög langt frá
sænska velferðarkerfinu sem var hinum
megin við Eystrasaltið .
Fólk var handtekið fyrir allt mögulegt í
Austur-Þýskalandi . Óvarleg orð eða mis-
ráðin fyndni dugðu til . Það var hins vegar
ekki endilega á sviði líkamlegs ofbeldis
— sem var sannarlega nóg — sem Stasi
fullkomnaði tækni sína . Þvert á móti var
stofnunin slyngust í því að grafa undan
fólki og rugla það í rýminu þannig að það
missti smám saman fótanna í lífinu . Þessi
aðferð var kölluð „zersetzung“ og fólgst
meðal annars í því að svipta fólk einkalífi
eða hefðbundnu fjölskyldulífi . Með því að
vera stöðugt að ráðst inn í einkalíf fólks,
hvort sem það var á heimili eða í vinnu,
tókst útsendurum Stasi oftar en ekki að
eyðileggja fólk . Oft var farið inn á heimili
fólks, myndir eða húsgögn færð til og
þannig skilin eftir augljós ummerki um
húsbrot . Stundum var haft fyrir því að
skipta um hluti, mat eða heimilistæki, allt
til þess að rugla fólk . Smám saman fékk
fólk það á tilfinninguna að því væri hvergi
óhætt . Enginn var óhultur og svo lenti fólk í
yfirheyrslum sem að lokum brutu alla niður
eins og lýst er í Stasilandi þar sem lýst er
yfirheyrslu yfir 16 ára stúlku:
Yfirheyrslurnar yfir Miriam Weber, sextán
ára gamalli, fóru fram á hverri nóttu í tíu
nætur í röð frá klukkan tíu á kvöldin
til klukkan fjögur að nóttu . Ljósin í
klefanum voru slökkt klukkan átta á
kvöldin og hún svaf í tvo tíma áður en
hún var færð í yfirheyrsluherbergið . Farið
var með hana aftur í klefann tveimur
tímum áður en ljósin voru kveikt klukkan
sex á morgnana . Henni var ekki leyft að
sofa á daginn . Fangavörður fylgdist með
henni í gægjugatinu og barði í hurðina ef
hún dottaði . (Bls . 35 .)
Á meðan á þessu stóð var hin unga Miriam
rægð þannig að hún missti tiltrú vina og
ættingja . Það var snar þáttur í sálfræðihernaði
Stasi sem sá að líkamlegar misþyrmingar
dugðu verr en ófrægingarherferðir og
mannorðsmissir . Eftir því sem leið á treysti
Stasi sífellt meir á slíkar aðferðir sem
milduðu um leið ímynd Austur-Þýskalands
sem ofbeldisríkis .
Miðað við grimmdaræði kommúnista
víða annars staðar þá eru tölurnar til þess að
gera hófstilltar í Austur-Þýskalandi . Milli
13 . ágúst 1961 og þess þegar landamærin
vestur voru opnuð 9 . nóvember 1989 eru