Þjóðmál - 01.12.2013, Page 60

Þjóðmál VETUR 2013 59
notkunnar í lögum eða stjórnarskrá þar
sem þjóð getur hvorki haft eignarréttindi í
lagalegum skilningi, né átt eignir í rökréttri
merkingu .
Vanda skal orð
Orð í stjórnarskrá eru dýr . Þau verður að velja af djúpri ígrundun og vand-
aðri hugsun . Sé það ekki gert, getur óljóst
orðalag skapað réttaróvissu með ófyrir-
sjánlegum afleiðingum . Orð verða að vera
skýr .
Upphaflega var orðið „þjóðareign“ notað
til að komast hjá óvinsælum orðum á borð
við ríkiseign, þjóðnýting og opinber eign .
Þjóðareignarhugtakið blekkir almenning
og telur honum trú um að hann eignist
eitthvað, sem ríkið eigi þá ekki . Þetta var
andvana fætt því að frá upphafi var hugsun-
in sú að ríkissjóður fengi allar tekjur af
„þjóðareigninni“ en ekki umræddur eigandi
„þjóðin“ . Meint eign, sem einhver annar fær
allar tekjurnar af, er engin eign . Þetta liti skár
út ef stofnaður hefði verið sjóður, sem allar
tekjurnar rynnu í, og síðan væri úthlutað
úr honum beint til eigendanna, kjósenda,
hvers um sig persónulega . Það hefur hins
vegar aldrei staðið til að standa þannig að
verki þar sem markmiðið hefur ávallt verið
að færa fjármagn til ríkisins með einhliða
hætti og láta svo stjórnmálamönnum það
eftir að úthluta því eftir pólitískum vindum
á hverjum tíma .
Talsmenn „þjóðareignar“ gáfust upp á
að verja það að þjóðareign væri annað en
ríkiseign og skilgreindu þjóðareign sem
„ríkis eign sem hvorki má selja né veðsetja“ .
Þar með voru þeir búnir að viðurkenna
að „þjóðareign“ væri meiri ríkiseign en
allar aðrar ríkiseignir, því þessi ríkiseign
væri að eilífu óafturkræf og gæti aldrei
ratað til landsmanna aftur . Auk þess átti að
festa þessa skilyrðislausu og afdráttarlausu
ríkiseign í stjórnarskrá Íslands .
Hver er tilgangurinn?
Með tillögum stjórnlagaráðs fylgdu skýringar um ýmis ákvæði stjórnar-
skrárfrumvarpsins, m .a . þess sem laut að
þjóðareign í 34 . gr . Í þessum skýringum
er engin tilraun gerð til að rökstyðja hvers
vegna binda eigi þjóðareign á auðlindum
í stjórnarskrá . Helsta réttlætingin er sú að
margar árangurslausar tillögur hafi verið
gerðar í þessa veru s .l . 50 ár .
Einnig eru nefnd nokkur einangruð
dæmi þar sem ákveðnir hlutir eru nefndir
þjóðareign í lögum . Það er reynt að sannfæra
menn um að þetta sé hægt með því að
benda á upphugsað fordæmi t .d . í lögum
um þjóðgarðinn á Þingvöllum . Þá er vitnað
í skoðanir ýmissa stjórnmálamanna, eins og
þær komi málinu eitthvað við . Ekkert af
þessu segir í raun hvers vegna berja eigi slíkt
ákvæði inn í stjórnarskrána . Hvað sé fengið
með því . Ýmsir telja það rök í málinu að
mikill meiri hluti þjóðrinnar sé hlynntur
svona stjórnarskrárákvæði . Jafnvel þótt svo
væri segir það ekkert um tilganginn eða
hvað gott kæmi út úr þessu ákvæðinu eða
hvaða afleiðingar það hefði .
Þó er ekki alveg rétt að ekkert sé minnst á
tilgang ákvæðisins um „auðlindir landsins í
þjóðareign“ .Ein aðalröksemdin er sögð sú að
Orð í stjórnarskrá eru dýr . Þau verður að velja
af djúpri ígrundun og vand-
aðri hugsun . Sé það ekki gert,
getur óljóst orðalag skapað
réttaróvissu með ófyrir sjánlegum
afleiðingum .