Frón - 01.04.1943, Blaðsíða 17

Endurreisn Alþingis
79
dauðvona manns. Séu rökin lögð á metaskálar hins praktíska
lífs, eins og Jón Sigurðsson gerði árið eftir í 2. árgangi Nýrra
félagsrita, reynast þau léttvæg. Það sem Tómas leggur megin-
áherzluna á er sá andlegi kraftur sem hann telur fylgja Ping-
völlum og hinni fornu Alþingisskipun fslendinga. Hins vegar
telur hann þingmenn úr sveitum ekki munu njóta sín í Reykja-
vík, nema þá sem áður væru kunnugir framandi siðum; hinir
myndu missa allt sjálfstraust og láta leiðast af kaupmönnum
og öðrum útlendingum, og yrði þá þingstarf þeirra að engu
gagni. Til þess að meta þessa röksemd Tómasar er nauðsynlegt
að minnast þess að Reykjavík var þá hálfdanskur bær, snauður
að allri menningu og menningartækjum.
Eins glöggt og þessi ritgerð sýnir föðurlandsást Tómasar og
brennandi áhuga á velferðarmálum þjóðar sinnar, eins skýrt
dregur hún fram veilurnar í stjórnmálaviðhorfi Fjölnismanna.
Oftrúin á ágæti fornaldarinnar, rómantíski frægðarbjarminn
yfir hinu forna Alþingi villti þeim sýn á þeim vandamálum
sem nær þeim lágu og meinaði þeim að leita sér fyrirmynda í
öðrum löndum sem stóðu nær í þróun sögunnar. Þó að Tómas
væri á öðrum sviðum hagsýnastur Fjölnismanna og sá þeirra
sem mestan áhuga hafði á hagsmunamálum þjóðarinnar, þá voru
i þessu efni rómantísku áhrifin rökréttri pólitískri hugsun
yfirsterkari.
En þessu var farið á allt annan veg um Jón Sigurðsson. Hann
tilheyrði sömu kynslóð og Tómas og Jónas, aðeins fjórum árum
yngri, en skildi samtíð sína miklu betur og stóð stjórnmála-
hreyfingum hennar miklu nær en þeim tókst nokkru sinni að
komast. Jón Sigurðsson stóð Tómasi ekki að baki í fræðsluáhuga
og framfaravilja, en rómantísk fornaldarhrifning varð hjá honum
að lúta í lægra haldi fyrir vísindalegri þekkingu á sögu lands
sins og þjóðar og nánum kynnum af stjórnmálaþróun samtíðar
sinnar. Pað sem gegnir mestri furðu er i rauninni hve ljóst og
skarpt Jón Sigurðsson þegar frá upphafi markaði þá stefnu sem
sjálfstæðisbarátta íslendinga fylgdi æ síðan. En þau rök liggja
til þess, að hjá Jóni fór saman annars vegar hið bezta úr fræðslu-
stefnu 18. aldar eins og það kom fram hjá helztu fulltrúum
hennar á fslandi, allt frá Eggert Ólafssyni til Tómasar Sæmunds-
sonar, — og hins vegar þjóðernisvakning Fjölnismanna. En við
þetta bættist að honum var ljóst að til þess að koma þessu