Frón - 01.04.1943, Blaðsíða 32

94
Sveinn Bergsveinsson
Sé gengið út frá þessari grundvallarreglu, þá er þaS augljóst,
aS því betur sem þaS nær þessum tilgangi sínum, þ. e. a. s. því
hægara sem viS eigum meS aS lýsa því nákvæmlega í orSum,
sem viS meinum, því fullkomnara er máliS sem menningarlegt
tæki. lJroski og fullkomnun menningarmáls liggur ekki eingöngu
í því aS eiga orS yfir sem flest hugtök og afbrigSi þeirra, heldur
í því, aS orSin afmarki skýrt hugtökin og haldi þeim greinilega
sundurgreindum.
Menn hafa litiS upp til frönsku sem fullkomins menningar-
máls og þaS ekki aS ástæSulausu. Hún hefur þann eiginleika,
flestum öSrum málum fremur, aS geta létt skýrri hugsun starfiS
meS því aS eiga yfir orSum aS ráSa, sem samsvara fastákveSnum
og afmörkuSum hugtökum. OrS, sem hafa fleiri en eina aSal-
merkingu og auk þess ótal aukamerkingar, allt eftir sambandi
sínu viS önnur orS, ná ekki eins vel tilgangi sínum í þjónustu
málsins og orS, sem þýSa aSeins einn hlut í einu. Og sé
sambandiS ekki greinilegt, verSa orSin tvi- eSa margræS.
Þessi grundvallarregla ætti aS vera leiSarvísir í öllu málupp-
eldi, ef máluppeldiS á aS vera undirbúningur undir lífiS, en ekki
leikur einn meS orS, orSarakningar og fræSilegar getgátur. PaS,
aS máliS er gamalt og aS á því hafa veriS ritaSar sígildar bók-
menntir, getur ekki réttmætt þá hefS aS leggja þaS til grundvallar
í íslenzku máluppeldi og skoSa þaS sem fyrirmynd íslenzks
nútímaritmáls. I5a8 tvennt segir yfirleitt ekkert, hvorki til né frá,
um kosti málsins. Á hinn bóginn er kannske hægt aS segja sem
svo: PaS er þó alltaf skaSlaust aS nota fornmáliS sem fyrirmynd,
og maSur tryggir sér um leiS aS falla ekki í gildru erlendra
málslettna. PaS var fast viSkvæSi i stilatímunum hjá einum
minna góSu íslenzkukennara: »danskur skolli, ekki hefSi Snorri
sagt þaS svona.« Og þaS merkilega var, aS þessi áminning dundi
oftast á okkur fyrstu skólaárin, á meSan viS þurftum aS stafa
okkur fram úr dönskunni meS mestu harmkvælum.
I5aS er ekki skaSlaust fyrir nútima mállíf aS því sé kippt aftur
á bak á miklu eldra málstig. Hvert menningarstig í sögu okkar
krefst sins sérstaka forms. ViS þurfum ekki annaS en aS skoSa
hinn mismunandi byggingar- og liststíl. Og ekki sizt hefir andleg
menning sett merki sitt á m á 1 i 5. Málshættir, máltæki og sjálf
saga málsins bera ljóst vitni um þaS. Gamlar málmyndir geta
aS vísu haldizt lengi í málinu vegna likingarkrafts síns, þó aS
þær virSist slitnar úr tengslum viS þaS menningarstig, sem þær