Morgunblaðið - 02.10.2015, Blaðsíða 81

MENNING 81
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. OKTÓBER 2015
4
söngur hennar
blíð röddin
þíddi klakann
sól mín
næring mín
orð hennar hvöttu mig
faðmurinn skýldi mér
augun sáu mig
eins og ég var
hvar var ég
nóttina sem hún dó
dópaður en hvar
man ég ekki
hún dó ein
drukknaði
í rúmi sínu
örlög hennar voru ákveðin
borgarættin
lokkaði hana yfir hafið
myndin í huga mínum
hefur máðst
samt finn ég fyrir henni
í blóðinu
ég var stónd
hún lá köld
með rauðmálaðar varir
alltof dökkar augabrúnir
og kattakonan söng
lag hinna þjáðu verkamanna
sorg mín og söknuður
komu til mín fjörutíu árum seinna
með köldum heimskautavindinum
hann kom brunandi með þau í fanginu
inneftir hvammsfirðinum
glugginn var opinn
ég vaknaði
fullur af sorg
og vindurinn hvíslaði
nafnið þitt
þarna
lástu
köld
með
rauðar
varir
vatnið lokaði bláum augum
augunum þínum
Úr Öskraðu gat á myrkrið
BUBBI MORTHENS
hann hefur verið að lesa: „Ég var að
klára Benedikt Gröndal komplett –
það var unaður, frá a til ö! Síðan hef
ég verið að lesa texta Johnnys Cash,
ljóð eftir Ginsberg, og ég var að lesa
Longfellow, um slátarana í Chicago.
Já, og ég má ekki gleyma TS Eliot en
ef menn vilja grafa djúpt í bálkinn
minn má finna vísun í það góða
skáld …“
Talið berst að frekari textavís-
unum en Bubbi hefur unnið talsvert
með slíkt við ritun bálksins. Hann fer
til að mynda langt aftur í tímann
þegar hann vitnar í einn fyrsta
hnefaleikakappa sögunnar, Onoma-
stos frá Smyrna – hann bendir á
káputextann í því samhengi: „láttu
hnefann ríða / á andlit sannleikans“.
„Síðan fjalla ég til að mynda um
ferjumanninn Karon og fljót dauð-
ans. Einn spurði mig hvaða fljót
þetta væri sem ég væri alltaf að
skrifa um. Það blasir við þegar mað-
ur er á Vogi og fer út að reykja.“
Hann hlær og á við Grafarvoginn
sem breiðir þar úr sér í borgarland-
inu.
Uppsprettan er genagalli
– Margir listamenn finna sína
hillu, njóta velgengni og vinsælda og
sitja þar sælir. Það er ekki hægt að-
segja það um þig, þú þenur út form
og reynir þig við ný. Unir ekki glaður
við þitt?
„Nei, eigum við ekki að segja að ég
sé einhverskonar landnemi. Fyrir
mér er stöðnun dauði. Og kyrrstaða.
Þetta er bæði styrkur minn og veik-
leiki. Veikleiki felst í því að líklega
eru þetta leifar af flóttanum mínum,
að um leið og ég hef lokið einhverju
þá vil ég prufa eitthvað nýtt og gera
eitthvað annað, í stað þess að sitja í
kyrrðinni og fara með möntruna
mína algerlega sáttur. En um leið er
þetta styrkur minn því ég óttast ekki
að fara inn á nýjar lendur, prufa nýja
tónlist, vinna með nýju fólki, gera
öðruvísi hluti en seinast. En klárlega
þá held ég, ef Guð lofar, að nú þegar
ég er að verða sextugur hafi ég fund-
ið röddina mína hvað ljóðið varðar.
En það verður enginn ríkur á því
að yrkja. Að vera ljóðskáld er
kannski fátækasta listform allra list-
forma. Það má eiginlega segja að það
að yrkja sé hlutskipti betlarans. En,
að sama skapi má segja að verðlaun-
in séu afhent manni meðan maður
yrkir. Þá er maður að uppskera hina
dýpstu sælu og tilfinningar sem mað-
ur hefði að öllu jöfnu ekki nálgast.
Einhvernvegin hef ég verið með-
vitaður um þessa upplifun og umbun
ljóðskáldsins. Mamma sagði mér að
þegar Steinn Steinarr var heima hjá
okkur hefði hann verið svo umkomu-
laus og févana og það hefði að hluta
til gert hann frekar grimman. Ég
veit bara um einn mjög ríkan mann
sem yrkir ljóð og skrifar bækur en
aðrir sem ég þekki og hafa ofan í sig
og á og hafa farið gegnum lífin án
teljandi áfalla hafa enga löngun til að
skapa eitt eða neitt.“
– Kemur sköpunin út frá erfð-
leikum, út frá togstreitu?
„Ég er alveg klár á því að upp-
spretta sköpunarinnar er einhvers-
konar genagalli,“ svarar hann snögg-
ur upp á lagið og brosir. Bætir svo
við: „Sem betur fer! Þeir sem verða
fyrir áföllum virðast hafa ríkari og
dýpri aðgang að upsprettunni en
aðrir.“
– Hvernig sem þeir svo höndla
það.
„Sem er svo annað mál, já. Ef þú
lest ævisögur helstu ljóðskálda og
rithöfunda síðustu
hundrað ár, þá held
ég að það staðfesti
alveg þessa pælingu
mína. Vegna þess
líka, að eitt er að
hafa sköpunargáfu
en annað að sinna
henni. Að sinna
listagyðjunni er
vinna allan sólar-
hringinn. Þú gerir
það ekki í hjáverk-
um og þú gerir það
ekki með hangandi
hendi. Það eru til
dæmi um fólk sem
hefur náð ágætis árangri þannig en
ég held að þú skynjir það í list þess,
þú skynjar þennan streng sem skilur
á milli. Hann er ósýnilegur en þú
samt skynjar hann.
Þetta kann að hljóma eins og
klisja. Ég er ekki að segja að þú
þurfir að vera með berkla í vinstra
lunga en samt, list verður oftar en
ekki til úr heimi þjáningar. Stór og
mikil list. Og ég er alls ekki að setja
mig á neinn stall þar. En var það
ekki Nóbelsskáldið sem sagði, með
sínum hætti, að það væri öllum mön-
um hollt að verða fyrir áföllum?“
Hann brosir. „Ég man að sem ungur
maður þótti mér þetta skrýtin stað-
hæfing en nú held ég að þetta sé
staðreynd.“
Skólakerfið lemur mann niður
– Þú minntist áðan á að þú værir
að verða sextugur, það verður næsta
sumar; er sköpunargleðin, sköp-
unarkrafturinn, enn jafn mikill og
þegar þjóðin kynntist þér fyrst um
1980?
„Já. Já. Stundum óttast ég haus-
inn á mér. Þess vegna talaði ég um
genagalla áðan. Einhvern tímann fór
ég í rannsókn vegna þess að ég er
skrifblindur. Ég hef þurft að stíga yf-
ir svo marga þröskulda. Í þessari
bók er ég að fara inn á lendur sem fá
mögulega einhverja til að segja: hvað
er hann að þykjast, hvað vill hann
upp á dekk? Getur hann ekki bara
verið í sínum garði með gítarinn? En
sjáðu til, ég hef þurft að klífa fjöll og
ganga þannig séð berfættur yfir urð
og grjót til að komast þangað sem ég
hef komist með þessari ljóðabók. En
ég hef aldrei litið á það sem merki
um að ég gæti þetta ekki, ég þurfti
bara að finna mér aðrar leiðir.“ Hér
talar Bubbi til að mynda um skrif-
blinduna sem hefur háð honum frá
upphafi skólagöngu en hann hefur
tekist á við með sínum hætti.
„Ég þurfti að finna mér aðrar leið-
ir en hinir sem eru ekki skrifblindir,
sem hafa tök á stafsetningu, mál-
fræði, jafnvel menntun. Hins vegar
hef ég alltaf lesið svo mikið að þú
finnur varla mann sem er jafn vel
lesinn; það er líklega einn helsti
styrkur minn og minn háskóli, að ég
las svo gríðarlega mikið, og les enn.
Það var líklega blessun mín að ég var
svo bráðger snemma á bók en skrift-
in – það er eitt af áföllunum sem ég
yrki um. Það er þessi ótti þegar
skólakerfið lemur þig niður, kenn-
arar berja þig niður, og þér er sagt
að þú munir aldrei verða neitt, getir
ekkert. Það fékk ég að heyra mjög
oft í skóla. Já já. Ég held að oftast
hafi mér verið sagt að ég yrði ösku-
kall.“ Hann hlær. „Bubbi, þú verður
öskukall! Þetta fékk ég að heyra.“
Hristir svo höfuðið. „En ef ástríðan
er nógu mikil, löngunin nógu sterk,
þá ferðu þangað sem þú ætlar þér.
Ég hef leynt og ljóst stefnt að þessu,
að verða ljóðskáld. Auðvitað má
segja að ég hafi að einhverju leyti
verið syngjandi ljóðskáld, til eru
verk eftir mig sem eru meira í ætt
við ljóðlistina en dægurtexta, en ég
held að með þessari bók hafi ég
mögulega komist gegnum brimboð-
ann.“
Galinn íslenskufasismi
Þetta umræðuefni stendur hjarta
Bubba nærri. „Íslenskufasisminn er
auðvitað alveg galinn, tungumálafas-
ismin er svo rosalegur á Íslandi að
það hálfa væri nóg,“ segir hann og
það er pirringur í rómnum. „Á þess-
um 35 árum sem ég hef verið at-
vinnumaður í tónlist hef ég kynnst
því vel hvað margir óttast íslenskuna
mikið – það er ástæðan fyrir því að
svo margir syngja á ensku. Óttinn
við að vera slátrað
er svo rosalegur,
fyrir að vera með
þágufallssýki eða
vera talin ekki
nógu djúp. Í 35 ár
hef ég barist fyrir
því að fólk syngi á
íslensku, hef sagt
að það skipti gríð-
arlegu máli. En þá
segir fólk nei, það
ætlar ekki að lenda
í því að verða slátr-
að í fjölmiðlum fyr-
ir að geta ekki ort
skammlaust á ís-
lensku. Ég hef ekki hlaupið burtu frá
þessu heldur gert hlutina á mínum
forsendum.“
– Og hefur verið fyrirmynd
margra hvað það varðar. Sýnt að það
er hægt að syngja á íslensku.
„Klárlega. En það ert samt hræði-
legt hvað mikið er af íslenskulöggum
úti um allt. Sem betur fer er nú að
koma fram ný kynslóð sem er að
yrkja á sínu tungumáli, og tungu-
málið hefur breyst alveg grrrrríð-
arlega, og það er ný rappkynslóð að
koma fram sem brýtur ALLAR regl-
ur. Beygingar, málfræði, orðanotk-
un; það er lyginni líkast hvað mikið
er af flottum hlutum þar.“
– Nú er þessi fyrsta ljóðabók þín
komin út og þú væntanlega kominn
með fjarlægð á bálkinn, þekkirðu
sjálfan þig betur eftir að hafa farið
gegnum þetta ferli?
„Eigum við ekki að orða það þann-
ig, að á sumum sviðum hafi orðið til
sátt. Og það er gríðarlega mikilvægt.
Það er nauðsynlegt að horfast í augu
við djöflana og draugana í lífi sínu.
Ef þú horfir í augun á ótta þínum, þá
mun hann líta undan. En til þess
þarftu að ganga á hólm við hann. Og
það er ekkert auðvelt.
Að ganga á hólm við sjálfan sig er
mesta áskorun sem nokkur maður
getur boðið sér upp á. En að þora að
takast á við áföllin mun leiða til sig-
urs, leiða til sáttar,“ segir Bubbi.
» Í þessari bók erég að fara inn á
lendur sem fá mögu-
lega einhverja til að
segja: hvað er hann
að þykjast, hvað vill
hann upp á dekk?
Getur hann ekki bara
verið í sínum garði
með gítarinn?
65 20151950
5511200 | Hverfisgata 19 | leikhusid.is | midasala@leikhusid.is
Í hjarta Hróa hattar (Stóra sviðið)
Fös 2/10 kl. 19:30 9.sýn Mið 28/10 kl. 19:30 17.sýn Lau 14/11 kl. 15:00 Aukas.
Lau 3/10 kl. 19:30 10.sýn Fös 30/10 kl. 19:30 18.sýn Lau 14/11 kl. 19:30 26.sýn
Sun 4/10 kl. 19:30 11.sýn Fim 5/11 kl. 19:30 20.sýn Lau 21/11 kl. 19:30 27.sýn
Sun 11/10 kl. 19:30 12.sýn Fös 6/11 kl. 19:30 Aukas. Sun 22/11 kl. 19:30 28.sýn
Lau 17/10 kl. 19:30 13.sýn Sun 8/11 kl. 19:30 22.sýn Fim 26/11 kl. 19:30 Aukas.
Sun 18/10 kl. 19:30 14.sýn Mið 11/11 kl. 19:30 Aukas. Lau 28/11 kl. 19:30 29.sýn
Fim 22/10 kl. 19:30 15.sýn Fim 12/11 kl. 19:30 23.sýn Sun 29/11 kl. 19:30 30.sýn
Fös 23/10 kl. 19:30 16.sýn Fös 13/11 kl. 19:30 24.sýn
Eldfjörug fjölskyldusýning, uppfull af leikhústöfrum í anda Vesturports!
Móðurharðindin (Kassinn)
Fös 2/10 kl. 19:30 13.sýn Sun 11/10 kl. 19:30 17.sýn Fös 23/10 kl. 19:30 21.sýn
Lau 3/10 kl. 19:30 14.sýn Fös 16/10 kl. 19:30 18.sýn Sun 25/10 kl. 19:30 23.sýn
Fös 9/10 kl. 19:30 15.sýn Lau 17/10 kl. 19:30 19.sýn
Lau 10/10 kl. 19:30 16.sýn Sun 18/10 kl. 19:30 20.sýn
Gamanleikur um samskipti móður og barna og harkaleg átök kynslóðanna.
Heimkoman (Stóra sviðið)
Lau 10/10 kl. 19:30 Frums. Sun 25/10 kl. 19:30 5.sýn Sun 15/11 kl. 19:30 9.sýn
Mið 14/10 kl. 19:30 2.sýn Fim 29/10 kl. 19:30 6.sýn Sun 22/11 kl. 19:30 10.sýn
Fim 15/10 kl. 19:30 3.sýn Sun 1/11 kl. 19:30 7.sýn Sun 29/11 kl. 19:30 11.sýn
Fös 16/10 kl. 19:30 4.sýn Lau 7/11 kl. 19:30 8.sýn Sun 6/12 kl. 19:30 12.sýn
Meistaraverk Nóbelsskáldsins Pinters.
4:48 PSYCHOSIS (Kúlan)
Lau 3/10 kl. 17:00 Sun 4/10 kl. 19:30
Kuggur og leikhúsvélin (Kúlan)
Lau 10/10 kl. 13:30 Lau 17/10 kl. 13:30
Lau 10/10 kl. 15:00 Lau 17/10 kl. 15:00
Kuggur og félagar eru komnir aftur í Kúluna.
DAVID FARR
HARÐINDIN
Billy Elliot –★★★★★ , S.J. Fbl.
Billy Elliot (Stóra sviðið)
Lau 3/10 kl. 19:00 10.k Fös 9/10 kl. 19:00 12.k Lau 17/10 kl. 19:00
Sun 4/10 kl. 19:00 11.k Lau 10/10 kl. 19:00 13.k Fös 23/10 kl. 19:00
Fjölskyldusýning í hæsta gæðaflokki - ósóttar pantanir seldar daglega
Dúkkuheimili (Stóra sviðið)
Fös 2/10 kl. 20:00 6.k. Sun 18/10 kl. 20:00 aukas.
Sun 11/10 kl. 20:00 aukas. Sun 25/10 kl. 20:00 aukas.
Aðeins þessar sýningar!
At (Nýja sviðið)
Lau 3/10 kl. 20:00 7.k. Fös 9/10 kl. 20:00 Lau 17/10 kl. 20:00
Sun 4/10 kl. 20:00 8.k. Lau 10/10 kl. 20:00
Fim 8/10 kl. 20:00 Fim 15/10 kl. 20:00
Breskt verðlaunaverk í leikstjórn Kristínar Eysteinsdóttur
Kenneth Máni (Litla sviðið)
Lau 10/10 kl. 20:00 4.k. Fös 23/10 kl. 20:00 6.k. Fös 6/11 kl. 20:00
Lau 17/10 kl. 20:00 5.k. Fös 30/10 kl. 20:00 7.k. Fös 13/11 kl. 20:00
Kenneth Máni stelur senunni
Lína langsokkur (Stóra sviðið)
Sun 4/10 kl. 13:00 3.k. Sun 18/10 kl. 13:00 6.k. Sun 1/11 kl. 13:00 8.k.
Lau 10/10 kl. 13:00 4.k. Sun 25/10 kl. 13:00 7.k.
Sterkasta stelpa í heimi kemur aftur
Öldin okkar (Nýja sviðið)
Fös 30/10 kl. 20:00 Fim 5/11 kl. 20:00 Sun 8/11 kl. 20:00
Lau 31/10 kl. 20:00 Fös 6/11 kl. 20:00
Sun 1/11 kl. 20:00 Lau 7/11 kl. 20:00
Síðustu sýningar
Sókrates (Litla sviðið)
Fös 2/10 kl. 20:00 2 k. Sun 11/10 kl. 20:00 7.k. Fim 5/11 kl. 20:00
Lau 3/10 kl. 20:00 3.k. Mið 21/10 kl. 20:00 8.k. Lau 14/11 kl. 20:00
Sun 4/10 kl. 20:00 4.k. Fim 22/10 kl. 20:00 9.k Lau 21/11 kl. 20:00
Fim 8/10 kl. 20:00 5.k. Lau 31/10 kl. 20:00 10.k Sun 22/11 kl. 20:00
Fös 9/10 kl. 20:00 6.k. Þri 3/11 kl. 20:00
Trúðarnir hafa tekið yfir dauðadeildina
Vegbúar (Litla sviðið)
Fim 15/10 kl. 20:00 1.k. Þri 20/10 kl. 20:00 4.k. Mið 28/10 kl. 20:00
Fös 16/10 kl. 20:00 2 k. Lau 24/10 kl. 20:00 5.k. Fim 29/10 kl. 20:00
Sun 18/10 kl. 20:00 3.k. Sun 25/10 kl. 20:00 6.k. Sun 1/11 kl. 20:00
Nýtt verk þar sem KK sýnir á sér óvænta hlið
Mávurinn (Stóra sviðið)
Fös 16/10 kl. 20:00 1.k. Lau 24/10 kl. 20:00 4.k. Mið 4/11 kl. 20:00 7.k.
Mið 21/10 kl. 20:00 2 k. Fim 29/10 kl. 20:00 5.k. Lau 7/11 kl. 20:00 8.k.
Fim 22/10 kl. 20:00 3.k. Lau 31/10 kl. 20:00 6.k. Lau 14/11 kl. 20:00 9.k
Krassandi uppfærsla á kraftmiklu meistaraverki
Hystory (Litla sviðið)
Þri 27/10 kl. 20:00 aukas. Mið 11/11 kl. 20:00 aukas.
Allra síðustu sýningar!
Hljómsveitin Árstíðir fagnar útgáfu
þriðju plötu sinnar, Hvel, með
tvennum útgáfutónleikum á Café
Rósenberg nú um helgina, á föstu-
dags- og laugardagskvöld.
Hvel kom á markað í mars í vor.
Hún hefur fengið góða dóma í er-
lendum fjölmiðlum og hefur hljóm-
sveitin þegar fylgt henni eftir með
tónleikaferðalögum um Bretland,
Þýskaland og Bandaríkin; sökum
þeirra anna hefur hljómsveitin ekki
séð sér fært að halda hér útgáfu-
tónleika fyrr en nú.
Tónlistin á Hvel var samin og að
hluta til tekin upp í gömlu rafstöð-
inni í Elliðárdal, Toppstöðinni, þar
sem hljómsveitin hefur æfinga-
aðstöðu.
Hljómsveitin Hinemoa mun sjá
um upphitun og hefjast tónleikarn-
ir 21.30 bæði kvöldin.
Tvennir útgáfutónleikar Árstíða