Morgunblaðið - 14.05.2016, Blaðsíða 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. MAÍ 2016
Burðarþolshönnun
háspennulína er mjög
sérhæfð og ekki kennd í
háskólum sem sérfag
eins og til dæmis brúar-
hönnun. Markaður fyrir
ráðgjöfina er líka mjög
takmarkaður því oft get-
ur liðið langt milli bygg-
inga nýrra háspennulína
í raforkukerfum. Hér á
landi er umfangsmikil
þekking á þessu sviði hjá þremur ráð-
gjafarfyrirtækjum; Eflu, Mannviti og
ARA Engineering. Öll fyrirtækin eru
með ráðgjöf erlendis.
Þau rúmu 40 ár sem ég hef fengist
við hönnun háspennulína hér á landi
hef ég lagt til ýmsar nýjar mastra-
gerðir. Má þar sem dæmi nefna stög-
uð V-möstur, stöguð röramöstur og
trémöstur með styrktarkrossi. Þess-
ar tillögur tel ég hafa sparað ómæld-
ar fjárhæðir við línulagnir.
Ég hef tvisvar verið ráðgjafi við
samkeppni um möstur. Þá fyrri hélt
Landsnet 2008 og hina
seinni hélt Statnett í
Noregi 2010. Nokkrar
tillögur voru þróaðar úr
samkeppni Statnetts.
Úr samkeppni Lands-
nets voru fimm tillögur
þróaðar og tvær valdar
til frekari vinnslu. Þeg-
ar ég hætti á verk-
fræðistofunni Eflu árið
2010 tóku starfsmenn
þar við þróunarvinnu
fyrir Landsnet og að-
komu minni að sam-
keppni Landsnets var þar með lokið.
Árið 2012 lagði ég fram hugmynd
að þremur nýjum mastragerðum með
súluformi. Eitt mastrið, sem er óstag-
að rör eða svonefnd Ballerína, hlaut
brautargengi sem möstur Landsnets
gegnum væntanlega byggð að ál-
verinu í Straumsvík. Hugmyndin að
mastrinu er algerlega ný. Engar
tengingar í mastrinu eru sýnilegar.
Hornsteinar arkitektar voru fengnir
til að forma mastrið frekar ásamt því
að þeir gáfu því lit sem á eftir að
vekja athygli. Einar Þór Ingólfsson
hjá Ingólfsson&Krabbenhøft í Dan-
mörku reiknaði steyptar tengingar
mastursins.
Magnús Rannver Rafnsson hjá
Línudansi gagnrýndi Ballerínuna í
sjónvarpsfrétt RÚV 17. apríl sl. og
sagði hana lögverndaða hönnun fyrir-
tækisins. Ballerínan var í því sam-
bandi sýnd við hlið stagaðs masturs
frá Línudansi. Það er ekki hægt að
bera saman ólíkari möstur og eiga
þau ekkert sameiginlegt burðarþols-
lega. Ég hefur áður bent á í Morgun-
blaðinu að þessi tillaga Línudans
virðist bæði burðarþolslega röng mið-
að við útlitið og virðist ekki standast
raffræðilegar kröfur.
Ég hafna því algjörlega framan-
greindum fullyrðingum Magnúsar.
Gagnrýni hans er ekki ný af nálinni.
Það hefur margoft komið fram í skrif-
um hans að hann gerir ekki grein-
armun á frístandandi og stöguðum
möstrum. Einnig gerir hann ekki
greinarmun á stöguðum stálgrind-
armöstrum og stöguðum röramöstr-
um. Honum er tíðrætt um ryð í
möstrum þótt það ryð hafi sjaldan
áhrif á burðarþol og sé aðeins litar-
brigði í yfirborði.
Í Morgunblaðinu 25. október 2012
gagnrýndi ég málflutning Magnúsar
Rannvers og benti á að tillögur hans
um möstur úr trefjaefnum virtust
ekki standast nánari tæknilega skoð-
un. Magnús Rannver og félagi hans
kærðu mig fyrir þessi ummæli til
siðanefndar Verkfræðingafélags Ís-
lands. Úrskurður siðanefndarinnar
var eftirfarandi:
„Siðanefnd VFÍ hefur fjallað um
þau gögn sem fyrir liggja í málinu.
Það er skoðun siðanefndar að skrif
Árna Björns Jónassonar séu í sam-
ræmi við síðustu grein siðanefndar
VFÍ undir greininni samfélagsleg
ábyrgð. Taka þátt í upplýstri, opin-
berri umræðu um samfélagsleg mál-
efni þegar hún beinist að fagsviði
verkfræðinga. Nefndin telur ávinning
að því að verkfræðingar taki þátt í op-
inni faglegri umræðu um málefni á
sviði verkfræði og telur varhugavert
að leggja hömlur á þátttöku verk-
fræðinga í slíkri umræðu.“
Undirritaður er formaður alþjóð-
legrar nefndar á vegum Cigre, sem
eru alþjóðasamtök aðila sem starfa að
framleiðslu og flutningi á rafmagni,
háskóla, framleiðenda á rafbúnaði,
rannsóknarstofnana og einstaklinga
sem starfa á sviði er lýtur að há-
spenntu rafmagni. Nefnd þessi er að
gera úttekt á notkun trefjaefna í möst-
ur um allan heim og taka fjölmargir
sérfræðingar þátt í þessu starfi. Safn-
að hefur verið miklu af gögnum um
þróun trefjamastra og mun þetta
verða birt í lok ársins 2017 í skýrslu
sem verður öllum aðgengileg.
Það er von mín að slík skýrsla geri
umræðu um trefjamöstur faglega,
líkt og siðanefnd VFÍ leggur áherslu
á í úrskurði sínum.
Ballerínan léttstíga – Rangfærslur leiðréttar
Eftir Árna Björn
Jónasson » Frétt um lögvernd-
aðan rétt Línudans á
mastri er tilefni þessara
skrifa. Einnig fjöldi full-
yrðinga fyrirtækisins
um háspennulínumöst-
ur.
Árni Björn Jónasson
Höfundur er verkfræðingur
Eitt af áhuga-
málum mínum er að
þefa upp sögur um
fláræði, fals og lygar,
taka þær fyrir og
kryfja til mergjar.
Þessar sögur birtast
á ýmsa vegu sem
ævisögur, fréttir í
dagblöðum eða eins
konar sagnfræði.
Sumarið 1985
komu fréttir af
merkilegum samningi Orkustofn-
unar við deild leyniþjónustu
Bandaríkjanna um þyngdarmæl-
ingar á landgrunni Íslands. Þar
kemur fram að iðnaðarráðherra
hafi heimilað Orkustofnun að
semja við Defence Mapping
Agency, USA.
Fréttin í DV frá 8. maí hljóðaði
svo: „Orkustofnun hefur verið
heimilað að gera samning við
Bandaríkjamenn um þyngdarmæl-
ingar á íslensku land-
grunni. Er hér um að
ræða verkefni upp á
1,4 milljónir íslenskra
króna, var ákvörðun
um þetta tekin á rík-
isstjórnarfundi í gær.“
Daginn áður var
önnur frétt sama efnis
í DV 7. maí 1985. Þar
segir: „Mælt vegna
gervitungla“. „Banda-
ríkjamenn vilja
þyngdarmæla á ís-
lensku landgrunni.“
Hér er það end-
urtekið tvisvar sinnum, „á ís-
lensku landgrunni“.
Í DV-fréttinni frá 7. maí 1985
stendur þetta: „Guðmundur sagði
að Orkustofnun myndi taka verk-
ið, ef af því yrði, að sér í heild.
Þeir myndu sjálfir vinna hluta af
því og semja svo við aðra til að
taka að sér ýmsa hluta verksins,
þeirra á meðal Íslendingurinn Sig-
hvatur Pétursson sem er aðstoð-
arforstjóri landmælinga- og olíu-
leitarfélags í Texas.“Fréttir um
málið halda áfram í Morgun-
blaðinu 6. júní 1985. Þar stendur:
„Nýja þyrlan – Orkustofnun hefur
sem kunnugt er gert samning við
Defence Mapping Agency í Wash-
ington í Bandaríkjunum um um-
fangsmiklar þyngdarmælingar við
Ísland, en verkinu þarf að vera
lokið fyrir 3. september nk. Orku-
stofnun leigir tvær þyrlur af Alb-
ínu Thordarson til þessa verks og
er önnur þeirra Huges 500-þyrla,
sú sem Albína á nú þegar, en hina
þyrluna, sömu gerðar, leigir Alb-
ína frá Svíþjóð og kom hún til
landsins í gær og sést hér á hafn-
arbakkanum. Verkefnið sem Orku-
stofnun og þyrluleiga Albínu hafa
tekið að sér er að upphæð um 56–
65 milljónir króna og er að lang-
mestu leyti greiðsla fyrir íslenska
þekkingu og þjónustu.“
Næsta opinbera frétt er frá DV
28. júní 1985. Hér skal það tekið
fram að landgrunn Íslands nær
frá fjöru og 200 sjómílur á haf út,
jafnvel lengra.
Í DV kemur þetta fram: „Tækin
kosta meira en sex nýjar þyrlur,“
og í innskoti, „Dýr búnaður við
þyngdarmælingar, sjá nánar á
blaðsíðu 4.“
Eins og sést af þessum frétta-
flutningi þá er málið eins og það
var kynnt fyrir ríkisstjórn Íslands
orðið öllu stærra og umfangsmeira
en þær 1,5 milljónir króna eins og
það var kynnt á ríkisstjórnarfundi
nokkrum mánuðum áður. Fleira
kemur til þegar blaðsíða 4 í DV
föstudaginn 28. júní er skoðuð og
þá sérstaklega forsíðan og inn-
skotsfréttin um tregðuleið-
sögutækið. Þar er Sighvatur Pét-
ursson orðinn sölufulltrúi hjá
International Technology Ltd.
með útibú í Denver Colorado og
Houston í Texas auk Anchorage í
Alaska og síðan þetta: „Sjálfur
opnaði hann ekki fyrir löngu skrif-
stofu í Singapore.“
Upplýst er að þetta verkefni á
landgrunni Íslands kosti 15.000
dollara á dag í tvo mánuði og eina
viku og að hver Huges 500-þyrla
kosti ný um 450.000 dollara og
kemur þetta fram á forsíðu í DV
fréttinni 28. júní.
Síðan þetta um tregðuleiðsögu-
tækið: „Tækjabúnaður sem not-
aður er til staðsetningar mæli-
punkta við þyngdarmælingar sem
nú er verið að gera hér á landi
kostar rúmlega sex sinnum meira
en þyrla vísindamannanna. Það
eru bandarískir aðilar og Íslend-
ingar sem vinna að þessum rann-
sóknum í sameiningu í tveimur
hópum. Sá sem er á Akureyri hef-
ur yfir að ráða Huges-þyrlu sem
Albína Thordarson útvegaði frá
Svíþjóð og þessum dýru tækjum
sem leigð eru frá fyrirtækinu Int-
ernational Technology í Banda-
ríkjunum ... fyrir norðan eru tvö
tregðuleiðsögutæki, annað um
borð í þyrlunni og hitt til vara.
Hvort um sig kostar 1,5 milljónir
dala, eða samanlagt 126 milljónir
króna. Allt þetta úthald kostar á
degi hverjum í leigu um 15 þús-
und dollara sem er um 650 þúsund
íslenskar krónur.“
Orkustofnun upplýsti ráðherra
og ríkisstjórn Íslands að verkefnið
á landgrunni Íslands kostaði 1,5
milljónir en ekki 650.000 krónur á
dag í tvo mánuði og eina viku. En
þeir voru ekki á landgrunni Ís-
lands. Tækið til að staðsetja mæli-
punkta er þekkt sem INS sem var
gps-tæki þeirra tíma og kostaði
hvert tæki um 45.000 dollara frá
framleiðanda dýrustu útgáfu tæk-
isins þarna 1985. 15.000 dollarar á
dag í 64 daga er 960.000 dollarar,
sem leyniþjónusta Bandaríkjanna
borgaði til Orkustofnunar og sem
svo stofnunin borgaði út til Sig-
hvats Péturssonar og fyrirtækis
hans ITECH í Singapore .
Það hefur varla farið fram hjá
leyniþjónustu Bandaríkjanna að
Albína Thordarson var heitasti
frambjóðandi rauðliða á Reykja-
víkursvæðinu með fána og skilti,
„Ísland úr Nato og herinn burt“,
ásamt formanni flokksins, Svavari
Gestssyni, og formanni fram-
kvæmdarstjórnar Alþýðu-
bandalagsins, Ólafi Ragnari
Grímssyni.
Peningarnir stoppuðu stutt í
Singapore og voru komnir inn í
flokkssjóðinn 1985 til að bjarga
Þjóðviljanum og flokknum frá
gjaldþroti. Leyniþjónustupening-
arnir, $$$ frá USA.
Rauðir englar
Eftir Guðbrand
Jónsson
Guðbrandur
Jónsson
» Tækin kosta meira
en sex nýjar þyrlur.
Höfundur er áhugamaður
um leyniþjónustur á Íslandi
og er þyrluflugstjóri.
         
    
       
    
      
       
        
         
    
 
 

Finnbogi Kristjánsson
löggiltur fasteigna- skipa og fyrirtækjasali
897 1212 – finnbogi@fron.is – fron.is
Til leigu herbergi með sér baði, í 320 fm einbýlishúsi í litlum bæ á
Spáni, um 20 mín. akstur frá Alicante. Aðgangur að öllu heimilinu
eins og sundlaug, arni, þremur böðum, æfingasal og aðgangur að
bifreið m.m. Fallegar gönguleiðir og hjólaleiðir og stutt í náttúru og
sýn til fjalla. Henntugt fyrir þá sem vilja læra spænksu, slappa af
í sumar eða ferðast um. Hægt er að senda fyrirspurn á leigusala á
Spáni: sigurdar12345@gmail.com
Spánn, nálægt AlicanteTIL LEIGU
mbl.is
alltaf - allstaðar