Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 12

Orð og tunga - 01.06.2009, Blaðsíða 12
2 Orð og tunga Síðan er sagt frá því að nýyrði einkenna oft málsnið formlegra að- stæðna og ritaðra texta en tökuorð, í sömu eða svipaðri merkingu, einkenna aftur á móti fremur málsnið óformlegra aðstæðna og talaðs máls. Ræddar eru erlendar hliðstæður þessa samheitaástands og rakið hvernig það má skýra með nýyrðastefnu. Loks er niðurlagskafli þar sem ályktanir og niðurstöður eru dregn- ar saman. 2 Nýyrði, nýyrðastefna og hreintungustefna Merking orðsins nýyrði er nokkuð breytileg í íslenskri umræðu (Jón Hilmar Jónsson 1988:6 o.fl.). Því er rétt að gera strax grein fyrir því að hér verður orðið nýyrði notað í merkingunni 'nýtt orð úr arftekn- um formum'. Hér er því horft á formhliðina eingöngu, ekki merking- una. Orðið tökuorð er haft um aðfengið orð með allfastan sess í orða- forðanum. Það er jafnan að mestu eða öllu leyti að formi til aðlagað íslenskum framburði, rithætti og beygingu. Þessi tvískipting í nýyrði og tökuorð er þó umdeilanleg og ónákvæm enda gerir hún litla grein fyrir mismunandi eðli tökuþýðinga, tökumerkinga og nýmerkinga og sneiðir hjá muninum á tökuorðum og þeim aðkomuorðum sem hafa ekki beinlínis fengið sess í orðaforðanum. Einnig má nefna að fjölda- mörg samsett orð eru í senn mynduð úr nýyrði og tökuorði, þ.e. orð á borð við þotubensín. Þá vaknar spurningin í hvorn flokkinn slík orð falli.1 Það er kallað nýyrðastefiw að aðhyllast markvissa og sýnilega við- leitni til að auðga íslenskan orðaforða með því að mynda ný orð úr eldri íslenskum orðhlutum en sneiða hjá erlendum formum. Sú við- leitni hefur lengi verið eitt helsta og þekktasta einkenni á formstýring- unni í íslenskri málrækt.2 Halldór Halldórsson (1971b) rekur íslenska hreintungustefnu aftur til Arngríms lærða og talar um nýyrðastefnu sem eina grein hennar (1971b:221-222). (1) Nýyrðastefna: ein grein hreintungustefnu (Halldór Hall- dórsson 1971b:222) ‘Ég hef raunar haldið því fram að réttast væri að nota orðið nýyrði um öll ný orð hvort sem þau eru úr innlendum eða erlendum efniviði; tökuorð væru þar skoðuð sem einn undirflokkurinn (Ari Páll Kristinsson 1990:26-27). 2Um hugtökin málrækt, formstýringu o.flv sjá Ara Pál Kristinsson (2006, 2007).
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.