Orð og tunga - 01.06.2009, Síða 19

Ari Páll Kristinsson: Smíð. Lególeikur. Endurvinnsla.
9
markvissa viðleitni í anda nýyrðastefnunnar. En mörg nýyrði verða þó
til í dagsins önn án þess að viðkomandi orðasmiður hafi tengt orða-
smíð sína meðvitað við markmið eins og þau sem felast í nýyrðastefn-
unni. Þá verða nýyrðin til þannig að innlendum orðhlutum er raðað
saman upp á nýtt til að tjá nýja merkingu af því að það einfaldlega
liggur beinast við að gera það þannig og þess er þörf við tilteknar að-
stæður. Hvatinn er ekki sá að viðkomandi málnotandi hafi endilega
sérstakan áhuga á nýyrðastefnunni eða hreinleika orðaforðans í sjálfu
sér eða líti á slíkt sem sjálfstætt markmið. Orðmyndunareiningarnar í
málinu bjóða upp á nærri takmarkalausar leiðir til að raða sömu kubb-
unum saman á nýja og nýja vegu. Hægt er að nota gamla kubba og
„endurvinna" þá í nýjar kubbasamstæður. Oft er talað um nýyrðas»/fé
og einstaka nýyrðasmiði þegar mynduð eru nýyrði í anda nýyrðastefn-
unnar (sjá t.a.m. Halldór Halldórsson 1971b:226). En það getur vel ver-
ið við hæfi að bæta hér við fjölbreytilegra líkingamáli. Myndun nýrra
orða getur m.a. minnt á leik með legókubba, þar sem orðhlutum er raðað
upp á nýjan hátt til að skapa nýtt orð, og á enduroinnslu þar sem aflóga
einingar eru nýttar í nýju hlutverki. Slíkt líkingamál er dregið fram í
heiti greinarinnar.
(10) fjölkollusvæði
Á degi íslenskrar tungu 2007 mátti lesa viðtöl í dagblaði við nokkra
Islendinga um hvert væri uppáhaldsorðið þeirra. Þar á meðal var pilt-
ur á fermingaraldri sem sagðist halda mest upp á orðið fjölkollusvæði.
Það orð hafði hann búið til sjálfur þegar hann var minni. Þá hafði hann
verið að tína æðardún með fjölskyldunni og hafði verið falið ákveðið
svæði. Þar voru margar æðarkollur. Þannig datt honum í hug að kalla
svæðið sittfjölkollusvæði. Drengurinn þurfti ekki að setja sig í stellingar
Fjölnismanna þegar orðið varð til í huga hans. Ekkert bendir til annars
en að þarna hafi virk orðmyndun einfaldlega verið að verki. Hér má,
til gamans, einnig nefna orð á borð við idlarkvenkápuvetrarútsala sem
heyrast í útvarpsauglýsingum.
(11) ullarkvenkápuvetrarútsala
I (10) og (11) má sem sé sjá einföld dæmi um að ekki þurfti nýyrða-
stefnu til að ný orð yrðu til.
Eins og rökstutt var hér á undan er ekki endilega neitt jafnaðar-
merki milli þess að mynda nýyrði og vera hlynntur nýyrðastefnu. Hér
var einnig rakið að ekki þarf að vera neitt jafnaðarmerki milli þess að